metropolis m

We leven nog altijd in tijden van de netwerkmetafoor. Deze metafoor biedt in veel opzichten het beste verklarende perspectief. Dat bleek ook weer eens tijdens het afgelopen DEAF-festival in Rotterdam, dit jaar met de titel Feelings Are Always Local. In een tweedaagse conferentie leek men te concluderen dat gevoelens gelokaliseerd zijn in het netwerk, niet op een exacte plek, maar gedistribueerd. De lezingen en presentaties op de conferentie waren vooral illustraties van het belang en gebruik van de netwerkmetafoor in verschillende vakgebieden. Er werd een fraai panorama getoond waarbinnen de verbindingen zich bijna organisch presenteerden.

Bij zo’n brede opzet zijn presentaties uit een vakgebied waar je niet veel kennis van hebt vaak het meest inspirerend. In mijn geval gold dat voor het verhaal Karim Nader en diens experimentele hersenonderzoek naar het geheugen. Daaruit kwam naar voren dat herinneringen ook op het niveau van andere organen worden opgeslagen (een arm kan de herinnering hebben aan een actie, terwijl de hersenen het laten afweten). Het geheugen is gedistribueerd. Medeorganisator Arjen Mulder kwam via een bespreking van de wetenschapstheorie van Von Bertalanffy tot een definitie van interactieve kunst als werken die als een open systeem aan een publiek worden getoond in de hoop dat ze worden getransformeerd tot een netwerk. Wie daarna nog zou twijfelen aan de robuustheid van het netwerkmodel, werd overtuigd door Manuel DeLanda die zijn positie als gespreksleider vooral uitbuitte om de verklarende kracht van de netwerkmetafoor zeer welsprekend en helder uiteen te zetten.

In de discussie werd de vraag aan de orde gesteld waar de perfecte balans van complexiteit zou liggen – aangezien complexe netwerken sterker zijn dan eenvoudige, maar dreigen in zichzelf gesloten te worden – en of daar een politieke moraal aan te ontlenen zou zijn. DeLanda haalde er Spinoza’s experimentele ethiek bij om duidelijk te maken dat we ons moeten openstellen voor invloeden van buiten, ons daarbij moeten afvragen wat bijdraagt aan de complexiteit (die goed is) en wat daar afbreuk aan doet. De lokale expressiviteit van een knooppunt in het netwerk is wel degelijk belangrijk.

DEAF 2004 Feelings Are Always Local, Dutch Electronic Arts Festival, Van Nellefabriek Rotterdam, 8 – 21 november 2004.

Joke Brouwer, Arjen Mulder (e.a. red.), Feelings Are Always Local, V2_NAi Publishers, Rotterdam 2004 ISBN 9056624237