metropolis m

Op steeds meer plekken is kunst te koop. Niet alleen in galeries en op kunstbeurzen, ook in steeds meer ‘kunstwinkels’, waar goedkope kunst wordt aangeboden, soms met leuk muziekje erbij. Een inventarisatie van een aantal nieuwe verkoopkanalen, die recentelijk zijn opgericht.

De white cube kunstgalerie is uit de gratie. Zo lijkt het als je kijkt naar de opkomst van alternatieve galeries, die eerder zijn opgezet als informele winkel dan als strakke tentoonstellingsruimte. Er is een groeiend aantal plekken dat tegelijkertijd café, werkplek, modewinkel, interieurzaak en galerie is, waar kunst op laagdrempelige wijze wordt aangeboden. Hutspot bijvoorbeeld in Amsterdam. Ook kunstenaars zijn ermee bezig. Er duiken regelmatig nieuwe, veelal tijdelijke kunstenaarswinkels op. Alicia Framis deed in 2011 Mediamatic aan met haar reizende Moonlife Concept Store, en Lucy McKenzie had dit voorjaar een driedaagse pop-up store in Magazijn, gelijktijdig met haar expositie in het Stedelijk Museum in Amsterdam.

Zelfs reguliere instellingen onderzoeken het winkelconcept. Casco opende onlangs een filiaal in een winkelstraat in Utrecht. De behoefte kunst laagdrempelig aan te bieden valt ook terug te zien aan de groei van het aantal succesvolle online en offline plekken waar kunstenaarsedities worden aangeboden, zoals de website De Gulle Ekster van Erik Schilp, het al langer succesvolle We like art, onlangs nog tijdelijk te vinden in De Bijenkorf Galerie in Amsterdam, en het evenzo succesvolle Foam Editions waar edities van jonge fotografen worden aangeboden.

Nieuw publiekOm iets meer te weten te komen over de achtergronden van deze nieuwe trend van bezocht ik een aantal hedendaagse ‘kunstwinkels’. Allereerst Liefhertje en de Grote Witte Reus in Den Haag, waar sinds 2008 een galerie en projectruimte zijn gekoppeld aan een boekwinkel en een winkel vol interieurdesign, sieraden en andere opvallende designobjecten. Initiatiefnemers Robert Jan Verhagen en Geertje Muffels merken dat LhGWR door de koppeling van activiteiten als zeer toegankelijk wordt ervaren. Muffels: ‘De winkel genereert nieuw publiek voor de galerie. En het galeriepubliek koopt vaak nog iets in de winkel.’ Toch was het bij de oprichting niet zozeer een probleem om een breed publiek aan te spreken, maar eerder om het traditionele kunstpubliek ervan te overtuigen dat deze commerciële opzet niet ten koste gaat van de artistieke kwaliteit. Verhagen: ‘Er is wel eens geklaagd dat de muziek van de winkel in de galerie te horen was.’

De keuze voor een winkel was dan misschien ongewoon, maar de vermenging van beeldende kunst en design is dat niet. Muffels: ‘We merken dat de wereld van de beeldende kunst en design elkaar steeds meer overlapt en dat jonge kunstenaars en ontwerpers eenzelfde carrièreverloop hebben.’ De meeste makers bij LhGWR hebben ook op dezelfde kunstacademies gezeten, zoals de Rietveld Academie en KABK. Verhagen: ‘De meeste makers komen uit ons eigen netwerk. Tijdens openingstijden komen er bijna dagelijks mensen langs om producten aan te bieden, met name voor de winkel. Bij de galerie is ons profiel duidelijker, daar ligt de focus op fotografie.’ LhGWR hecht veel belang aan haar springplankfunctie voor jonge kunstenaars. Verhagen: ‘De mensen die wij een podium bieden kunnen vervolgens het galeriecircuit in, maar steeds vaker blijven ze bij ons. Het vervolgtraject zijn we nu aan het uitbouwen.’ Zo werken Ahmet Polat, Sarah Carlier en Marleen Sleeuwits al enige jaren samen met de galerie, en exposeerden zij ook via LhGWR op fotografiebeurs Unseen.

LaagdrempeligNet als LhGWR is het onlangs opgerichte Kapitaal in Utrecht van alles tegelijk: een grafische werkplaats, winkel, expositieruimte, flexwerkplek en eventlocatie. Het interieur is ook bedacht voor deze uiteenlopende functies: ‘De winkel kan in twee minuten opgeborgen zijn om hier bijvoorbeeld een pingpongtoernooi te houden, zoals laatst het geval was’, Aldus Guido de Boer, een van de vijftien vrijwilligers achter Kapitaal. Op één illustrator na zijn het allemaal grafisch ontwerpers, die zelf ook gebruikmaken van de werkplaats. De groep werd bij elkaar gebracht door Peter van Dijk, coördinator van de HKU Academiegalerie, die in 2012 lucht kreeg van het verdwijnen van het Centrum Beeldende Kunst Utrecht (CBKU) en het Grafisch Atelier Utrecht (GAU). Nu zit Kapitaal in het pand, dat voor de komende vier jaar wordt betaald door de gemeente. Na de opstartfase hopen ze onafhankelijk van subsidie te kunnen bestaan. De Boer: ‘Het is ons plan om genoeg geld te verdienen met het geven van grafische cursussen, zaalverhuur en deels ook met de winkel.’

‘Grafisch ontwerp in ruime zin’ is het uitgangspunt van de winkel, waar onder meer linnen tasjes, ansichtkaarten, kunstenaarsboeken en affiches te koop zijn. De Boer: ‘Kapitaal wil de grenzen verkennen van de grafische discipline. Het kan evengoed grafisch ontwerp zijn van een schilder, als van een modeontwerper. Zo maakte kunstcollectief WERC – dat zich vooral richt op vj-kunst – voor ons openingsweekend speciaal een nieuw, grafisch werk.’

Over het algemeen toont de winkel jonge makers, zoals Sue Doeksen en Kim David Bots, maar ook gevestigde namen als modeontwerper Bas Kosters. Nieuwe toevoegingen voor het winkelaanbod spotten ze zelf, onder meer in de werkplaats. Daarnaast komen er regelmatig ontwerpers en hobbyisten langs in de winkel om hun waar aan te bieden. De Boer: ‘Daarvan is misschien één procent interessant, dus strenge selectie door ons winkelteam is zeer belangrijk.’

Kapitaal wil een toegankelijke plek zijn, meer dan het voormalige GAU. De Boer: ‘Het gaat ons erom dat grafisch ontwerpers onder elkaar ideeën kunnen uitwisselen, en tegelijkertijd een gemeenschap opbouwen die breder is dan alleen de grafische scene.’

Wat bij deze verschillende initiatieven opvalt is dat er een eigen netwerk begint te ontstaan, waarbinnen interdisciplinair wordt gewerkt. Voor startende kunstenaars lijkt juist daar een mooie kans te liggen. Toch maakt het ook benieuwd naar de volgende stap: meedraaien in de wereld van musea, presentatie-instellingen en collecties.

Anne Ruygt is kunsthistoricus en freelancer bij Paradox

Liefhertje De Grote Witte Reus, Den Haag

Meer info: www.grotewittereus.nl

Kapitaal Utrecht

Meer info: www.kapitaalutrecht.nl

Magazijn, Amsterdam

Meer info: www.magazijn153.nlPUP Gallery in Hutspot, Amsterdam

Meer info: www.hutspotamsterdam.com, www.pupconcepts.com/pup-gallery