metropolis m

Rotterdam

Witte de With

24/01/2013 t/m 05/05/2013

Sinds enkele jaren verzamelt de Italiaanse Paola Pivi (1971) portretten van ‘tulku’s’, reïncarnaties van overleden boeddhistische meesters, van wie de dalai lama de bekendste is. Het project, getiteld Tulkus 1880 to 2018, brengt afbeeldingen samen van het eind van de negentiende eeuw tot heden, en zal voortduren tot het jaar 2018. Deze gigantische, meerjarige onderneming lijkt ongebruikelijk voor Pivi, die bekend is geworden met spectaculaire sculpturen en absurdistische interventies in zowel museumzalen als de openbare ruimte. Toch komt de interesse voor het onderwerp niet uit de lucht vallen. Zo organiseerde de kunstenaar eerder het concert ‘Free Tibet’ in Alaska, waar ze woont, en is ze getrouwd met een Tibetaanse dichter en componist. Het maakt het project persoonlijker dan het in eerste instantie oogt.

In de zalen van Witte de With in Rotterdam kijken de tulku’s op de nu ruim 1100 verzamelde afbeeldingen je met zachte doch dringende ogen aan. De foto’s, afgedrukt in verschillende formaten en van zeer uiteenlopende kwaliteit, bedekken de witte muren van vloer tot plafond. Sommige tulku’s zitten op rijk gedecoreerde tronen in traditionele gewaden, anderen gewoon op een bed, onopvallend gestoken in westerse kleding. Het zijn portretten die men doorgaans vindt in boeddhistische kloosters, in winkels of woonhuizen. Ze dienen ter verering van de tulku’s en worden door boeddhisten als heilig beschouwd, omdat een foto van een tulku dezelfde krachten zou hebben als de tulku zelf, wiens bestaan erop is gericht mensen te leiden naar het pad van verlichting.

Dat Paolo Pivi al deze sacrale afbeeldingen bijeenbrengt en toont in een ruimte die gewijd is aan hedendaagse kunst, roept vragen op over de waarde van een afbeelding in kunst en daarbuiten. Hoe verkrijgt een afbeelding betekenis, in deze context, in deze cultuur, en in onze westerse cultuur? En hoe verhoudt deze betekenis zich met dat wat er daadwerkelijk te zien is? De afbeeldingen mogen voor een boeddhist allemaal dezelfde waarde vertegenwoordigen, binnen een marktgedreven kunstwereld is dat zeker niet het geval.

In een interview naar aanleiding van de eerste presentatie van het project in Castello di Rivoli in Turijn, vertelt de kunstenaar dat haar onderneming niet gezien moet worden als een vorm van activisme. De Tibetanen gaan weliswaar gebukt onder vreselijke onderdrukking in eigen land, maar het boeddhisme heeft zich tot ver buiten de grenzen van Tibet verspreid en wordt volgens haar als religie niet bedreigd. Voor haar is het meer een historisch en antropologisch onderzoeksproject.

Desalniettemin kan de politieke lading niet worden ontkend. Als bezoeker van de tentoonstelling kun je niet aan de gedachte ontsnappen dat de verzamelde afbeeldingen van heiligen die eeuwenlang in reïncarnaties hebben voortgeleefd, een langer leven zijn beschoren dan de religie zelf in Tibet. De verzameling, die na de presentatie in Witte de With op acht internationale plekken tentoongesteld zal worden, vraagt wereldwijde aandacht voor de situatie in Tibet.

Voor Tulkus 1880 to 2018 is de kunstenaar afhankelijk van de medewerking en expertise van honderden tulku’s, (Tibetaanse) historici, musea en fotografen. De wijze waarop mensen van over de hele wereld meewerken aan dit project versterkt de banden van de boeddhistische gemeenschap, die zich verspreid heeft over de hele aardbol. Tulkus 1880 to 2018 laat hiermee zien hoezeer het een schakel is tussen religie, politiek en kunst. Dit wordt nog eens bevestigd door het feit dat het de verzameling of de afzonderlijke foto’s niet te koop zijn, maar in zijn geheel geschonken zal worden aan de Tibetaanse gemeenschap.

Irene de Craen

schrijver en curator, Amsterdam