metropolis m

Tot voor kort las ik geregeld teksten waarin wordt teruggegrepen op de Dikke Van Dale om het onderwerp of andere relevante termen te definiëren. Het woordenboek werd enkele jaren terug vervangen door Wikipedia en binnenkort zal de beroemde internetencyclopedie ongetwijfeld weer plaatsmaken voor Chat GTP bij de eerste verkenning van een begrip. Zover is het nog niet. De prestaties van ChatGTP maken indruk, maar betrouwbaar is anders. Veel verhalen die het systeem letterlijk voor je ogen uittikt staan vol fouten. Zoveel dat het medium door sommige deskundigen zelfs ‘hallucinant’ wordt genoemd, een fantast. Dat vind ik wel weer grappig. De kletsgrage chatbox die de ontbrekende gaten in zijn betoog vult met eigen bedenksels. Iets niet weten maar net doen alsof je er veel verstand van hebt en dat met veel poeha verkondigen. Dat klinkt heel menselijk.

Kunstenaar Katja Novitskova is niet erg onder de indruk van de taalvaardigheid van de chatbox. Ze vindt computeriseerde beeldgeneratoren boeiender. Haar onderzoek naar kunstmatige intelligentie richt zich vooral op de oudere modellen, omdat daarin niet alleen de boodschap maar ook het medium doorwerkt, als de krassen op oude fotonegatieven. Die materiële component geeft niet alleen karakter aan het beeld, het brengt het digitale rekenwerk van het algoritme in contact met de werkelijkheid in al haar weerbarstigheid. Ze is ervan overtuigd dat AI zonder die fysieke ervaring geen intelligentie (laat staan bewustzijn) biedt of zal verwerven. Haar eigen inbreng blijft onmisbaar: ‘AI maakt de schetsen, ik voer het werk uit volgens mijn eigen artistieke logica en materiaalkeuze.’

Hoewel de ontwikkelingen inmiddels steeds sneller gaan, is het mij nog niet gelukt teksten uit de chatbox te krijgen die het niveau van een gemeentefolder overstijgen. Als ik vanwege het thema van dit nummer de chatbox raadpleeg om inzicht te krijgen in de relevantie van horror voor de cultuur van vandaag, is het antwoord nogal schools. Het apparaat associeert het genre met ‘het macabere en het sinistere’ en vertelt dat het vaak dient om ‘de donkere kanten van de menselijke natuur te onderzoeken en te verkennen’. Horror kan worden gebruikt als een middel om ‘kritiek te uiten op maatschappelijke kwesties en hedendaagse problemen’. En het biedt ‘een veilige ruimte’ (!) om ‘zaken als angst, paranoia en onzekerheid’ te verkennen, wat kan helpen bij het begrijpen en aanpakken van problemen die anders moeilijk te bespreken zouden zijn.

Het is geen onzin wat de chatbox schrijft. Problematisch wordt het als het kleur moet gaan bekennen. Wie zijn de kunstenaars om in de gaten te houden als het om dit onderwerp gaat? De schreeuw van Munch wordt genoemd, droombeelden van Dalí en Magritte. Bij de hedendaagse kunstenaars passeren Cindy Sherman, Damien Hirst, Patricia Piccinini en Mark Ryden. Mark wie?

Definities oplepelen uit de vergaarbak van kennis die het internet biedt is één ding, maar een spannende en betekenisvolle selectie van kunst en kunstenaars die het onderwerp inhoud en karakter geven is nog niet zo snel gemaakt. Gelukkig is dit tijdschrift nog niet volledig geautomatiseerd en hebben we Alix de Massiac om invulling te geven aan het thema. Dat doet een algoritme haar niet na.