metropolis m

Stefanos Tsivopoulos (Praag, 1973) is niet een kunstenaar met een groot ego. Als je zijn werk al zou moeten karakteriseren met een handeling, dan zou dat die van de terugtrekking zijn. Tsivopoulos ontwikkelt een raamwerk van condities waarbinnen zijn werk kan ontstaan, en trekt zich vervolgens terug om te kijken wat er gebeurt. Deze bijna wetenschappelijke benadering is spannend omdat ze ruimte laat om te falen, maar tegelijkertijd ook nieuwe ontdekkingen mogelijk maakt.

Play (2006) en Actors (2004) zijn twee video-installaties die tot stand kwamen op basis van opgenomen improvisatiesessies. Tsivopoulos gaf de vier acteurs die figureren in Actors alleen globale aanwijzigingen mee om het karakter van de soldaat die ze zouden gaan spelen, richting te geven. Vervolgens bracht hij de acteurs samen en filmde hun interactie gedurende maar liefst zeven uur. De setting van de film is een claustrofobische kamer waarin vier legerstapelbedden staan opgesteld. Er was niets via een script vastgelegd. In de 35 minuten durende film die op basis hiervan werd gemaakt, zien we hoe de machtsrelaties tussen de acteurs/soldaten verschuiven. Tsivopolous baseerde dit werk op zijn ervaringen en observaties tijdens militaire dienst en zoomde daarbij in op het proces van wel of niet geaccepteerd worden in de groep van dienstplichtigen en de psychologische achtergrond daarvan. De film wordt vertoond op een perspex scherm, naast deze grotere projectie zijn twee monitoren geplaatst. Hierop zien we de acteurs, pratend met elkaar terwijl ze hun geïmproviseerde interacties analyseren. Daarbij benadrukken ze de gelijktijdige theatraliteit en authenticiteit van deze gedeconstrueerde vorm van reality-tv.

Voor Play werkte Tsivopoulos met vijf mannelijke studenten aan de toneelschool in Amsterdam. Het werk bestaat uit een videoprojectie in een gesloten kamer, volgepropt met kleren en rekwisieten, die voor de toeschouwer niet toegankelijk is. Aan de buitenkant is een grote foto te zien van elke jonge man. Ze staan er zelfbewust op en lijken op voetballers of modellen. Op een monitor wordt een serie interviews afgespeeld, waarin ze vertellen over hun ambities, hun familieachtergrond of hun grote voorbeelden (Al Pacino en Jack Nicholson blijken favoriet). Voordat de improvisatie begint, geeft Tsivopoulos de studenten beeldfragmenten ter inspiratie om hun karakters aan te kunnen dikken: nieuwsberichten, beelden gerelateerd aan het gebruik van geweld en misbruik en beelden gerelateerd aan machtsmechanismes en mannelijkheid. Gekleed in verschillende tenues – als soldaat, in jeans met T-shirt of in kleding uit het Midden-Oosten – spelen ze verschillende karakers die ze meer als snel beeld neerzetten, dan als echt uitgewerkt karakter. Desalniettemin levert het voor de toeschouwer confronterende beelden op.

In recente projecten heeft Tsivopoulos de theatrale setting van zijn werk verlaten om zich te concentreren op het bestuderen van het inherent subjectieve karakter van journalistieke verslaggeving. Voor het werk The Interview droeg Tsivopoulos een BBC- reporter op om een Servische veteraan te interviewen op een locatie die was gekozen door de kunstenaar. De correspondent produceerde een professioneel ‘neutraal’ ogend interview. Vervolgens gaf Tsivopolous de transcriptie aan een Servische filmmaker en vroeg hem een fictieve versie te produceren, gefilmd op dezelfde locatie. Dit geënsceneerde interview bleek een waarheidsgetrouwere indruk te maken dan de originele versie. Het werk The Interview toont de twee versies naast elkaar en maakt daarmee dit vreemde schisma zichtbaar.

Voor de Biënnale van Athene in 2007 onderzocht Tsivopoulos de recente Griekse televisiegeschiedenis. De video The Remake is gebaseerd op found footage-beelden van de begindagen van de Griekse nationale televisie. Het archiefmateriaal van publieke spektakels die werden georganiseerd tijdens de dictatuur uit 1967, worden afgewisseld met scènes van televisiestudio’s, hun opnameapparatuur en de staf. Op de achtergrond van de verschillende shots tonen monitors beelden van de landing van de Apollo op de maan, ter illustratie van de beïnvloeding van de Griekse politiek door de Verenigde Staten. The Remake is het meest ‘gecontroleerde werk’ van Tsivopoulos tot nu toe en markeert daarmee een lichte verschuiving binnen zijn praktijk. Toch bewaart Tsivopoulos ook hier zijn discrete positie als kunstenaar en observator, die de sociale geschiedenis onder de aandacht brengt en daarbij liever achter de schermen blijft. Via de kaders en technieken die hij toepast in zijn installaties, ontrafelt hij de fictionalisering van de werkelijkheid.