metropolis m

Middelburg

De Vleeshal & Kabinetten

26/01/2013 t/m 14/04/2013

The Moon Has a Complicated Geography is het tweede deel van een aan kunst uit Nederland gewijde trilogie in De Vleeshal in Middelburg. Het eerste deel was de tentoonstelling Herfsttij van het modernisme in 2012, waarin een vijftiental kunstenaars werden gepresenteerd die bezig zijn met een herneming van het modernisme. Impliciet werd hier ook de teloorgang van de modernistische waarden aan de orde gesteld, in tijden van een economische crisis.

In de huidige tentoonstelling gaat directeur en curator Lorenzo Benedetti verder in op de vraag hoe het verleden centraal staat in het werk van Nederlandse kunstenaars. Dit keer verwijst de titel niet naar de historicus Huizinga, maar naar een gedicht van de beatdichter Diane Wakoski. Het dient als metafoor voor ‘het artistiek onderzoek naar hedendaagse ontwikkelingen en de complexiteit en rijke verscheidenheid van dit moment’.

Hieruit zou je kunnen concluderen dat het moeilijk is om de huidige tijd weer te geven. Toch signaleert Benedetti een rode draad bij de acht kunstenaars die hij selecteerde. Hoe uiteenlopend hun mediagebruik ook is, overeenkomstig is een interesse in wat Benedetti ‘het historisch perspectief’ noemt. Dat is bijvoorbeeld te zien in de indrukwekkende 35mm film View from the Acropolis (2008-2012) van Lonnie van Brummelen & Siebren de Haan. De film toont een uitgestrekt landschap in de buurt van het Turkse Izmir, waar het Pergamonaltaar in de negentiende eeuw op initiatief van een Duitse wegenbouwer werd opgegraven. De afwezigheid van het altaar wordt gepresenteerd als een voelbaar gemis, misschien zelfs een vorm van fantoompijn.

In de kabinetten van De Vleeshal wordt het tekstuele deel van het werk getoond, dat ingaat op het archiefonderzoek en het veldwerk dat aan de film voorafging. Het Pergamonaltaar werd rond 1880 verwijderd en jaren later ondergebracht in het Pergamonmuseum in Berlijn, dat speciaal voor het enorme altaar werd gebouwd. Pikant is dat het museum niet wilde meewerken aan het project. Toch slaagt de film erin een beeld te geven van de bedenkelijke geschiedenis van dit culturele erfgoed, en de nare bijsmaak die het geeft.

Ongemakkelijk zijn ook de foto’s van Gert Jan Kocken. In De Vleeshal zijn enkele van zijn bekendere foto’s te zien, met sculpturen die vernield zijn tijdens de Beeldenstorm. Ook hangt er een grote zwart-witfoto, die aan een landkaart doet denken. In de hoek van de foto staan de onheilspellende gegevens: ‘Paul W. Tibbets, pilot of the Enola Gay over Hiroshima Japan, aug 6 1945’. Het is de datum waarop de atoombom op Hiroshima is gevallen. De luchtfoto krijgt meteen een heel andere lading, wanneer je je realiseert dat er zich een verschrikkelijke ramp heeft voltrokken. Tegelijk gaat er ook een zekere schoonheid van uit, net als bij de foto’s van de Beeldenstorm. De destructie wordt esthetisch.

Het historisch perspectief dat Benedetti als centraal element van zijn tentoonstelling definieert, speelt heel letterlijk op in het werk Immovably Centred (2013) van Arnoud Holleman. De oorspronkelijke theaterversie van het werk wordt op bijzondere wijze in De Vleeshal tentoongesteld. In het midden van de ruimte zweeft een foto van een sculptuur van Rodin. Achter het gezicht van de sculptuur in de foto wordt een gezicht geprojecteerd, die een monoloog houdt, als een sprekende observator van zijn tijd. Op humoristische wijze bespreekt Holleman de biografie die de dichter Rainer Maria Rilke schreef over zijn held Auguste Rodin, met wie hij zich identificeert.

Waar Herfsttij van het modernisme zich via allerlei vormen van abstractie richtte op de taal van het modernisme, of beter gezegd, de onmogelijkheid ervan, daar lijkt The Moon Has a Complicated Geography vooral gericht op het documentaire in de kunst, als een poging tot een definitie van de tijd. Ook hier lijkt de ontkenning uiteindelijk de overhand te nemen. Het is alsof Benedetti beseft dat zijn eigen poging om helderheid te scheppen in de tijd een lastige is, en misschien tot mislukken gedoemd. It’s complicated, maar dat maakt de tentoonstelling er niet minder fraai op.

Julia Geerlings

kunsthistoricus, Amsterdam