The Sensing Salon – In gesprek met Valentina Desideri en Denise Ferreira da Silva
Via verschillende vormen van healing proberen kunstenaar en filosoof Valentina Desideri en Denise Ferreira da Silva in The Sensing Salon ander vormen van kennis te vinden en dieper te reiken in ons begrip van de wereld.
Ik heb het geluk dat ik jullie beiden op The Sensing Salon heb ontmoet. Ik dacht dat het wel leuk zou zijn om te horen over hoe jullie zijn begonnen met de samenwerking en over jullie individuele praktijken.
‘We hebben elkaar ontmoet in 2011 in Napels bij een conferentie over Fanon. Op dat moment begon mijn Fake Therapy en Political Therapy te ontwikkelen. Ik ging healing als een praktijk benaderen vanuit een artistiek perspectief. Ik hoorde Denise praten over haar dubbelleven als astroloog, tarotlezer en kruidengenezer. Van daaruit raakten we met elkaar in gesprek.’
‘Ik denk dat dat in mei 2011 was. Het was het einde van mijn eerste jaar als docent aan de Queen Mary University of London: een cruciaal moment in mijn carrière. Na slechts een paar maanden lesgeven op Queen Mary dacht ik dat ik misschien iets anders moest gaan doen. Academicus zijn was niks voor mij. Daarvoor had ik me tien jaar of langer gericht op politieke theorie en ik schreef voornamelijk over politiegeweld en racistisch geweld. Hoe dan ook, in dat restaurant in Napels vertelde Valentina me over haar praktijk en ik herinner me dat ik zei: “We zouden iets samen moeten doen.” En dat werden de Poethical Readings.’
Bij The Showroom organiseerde The Sensing Salon een reeks open sessies waar mensen deel konden nemen aan healingpraktijken. Jullie hielden ook reiki- en tarotworkshops en andere studiesessies. Kunnen jullie iets zeggen over deze en andere praktijken in The Sensing Salon?
‘De praktijken gaan over onderzoeken. Ik bestudeer de astrologie sinds ik een tiener ben, en het blijft me interesseren. Ik heb mijn eigen horoscooptekening vaak gelezen en toch is er nog meer te ontdekken. Zo werkt het ook bij de Poethical Readings. We zijn niet op zoek naar een sluitend causaal verband of een voorspelling, maar hanteren. Zoals wanneer je de zon in Tweelingen hebt staan ben je zus, of je bent juist zo omdat je de zon in Tweelingen hebt staan. Onze lezingen creëren meerdere lezingen.’
‘We zoeken naar mogelijkheden. Een lezing is een mogelijkheid om je je op een andere manier voor te stellen waar we het over hebben, ongeacht de vraag, de situatie of het probleem dat de aanleiding is van de lezing. Wanneer we kijken naar hoe de planeten in relatie tot de zon staan op de astrologische tekening van een persoon of een evenement, zoeken we een mogelijke omschrijving ervan, een ander beeld.’
Wanneer jullie het hebben over het beeld, hoe verschilt dat dan van lichamelijke praktijken, zoals bijvoorbeeld reiki?
‘Het kent verschillende vormen. Soms komt het als tekst, als taal. Soms komt het juist als zintuigelijke ervaring en soms als beeld. Voor de Poethical Reading hebben we de reikihandeling aangepast, de handeling gebruiken we als lezing. Naast de handelingen hebben we voor elke chakra een vraag. Hoe verhoudt die zich? Wat zit eronder? Voor elk chakra nemen we een gevoel of een beeld als een antwoord of in relatie tot wat we vragen.’
‘Het kan op erg interessante manieren naar voren komen, omdat ze soms cryptisch zijn en je ze niet snapt. Soms is het pure poëzie. Alle zeven vragen komen samen als een gedicht. Als we het hebben over het beeld, hebben we het niet over representatie. Hoe kan ik spreken over iets dat daarbuiten is? De term representatie veronderstelt meestal een soort van mentaal begrip dat de onmiddellijke betekenis geeft van iets. Het beeld is naar onze mening al gemedieerd. Het is een lezing, een compositie voortgebracht door een middel; astrologie, tarot of reiki. Als we zulke composities lezen, voegen we nog een compositie toe. Elke lezing is een nieuwe compositie.’
‘Het is een soort van samen componeren of hercomponeren waarbij de vraag zich oplost. Het beeld vormt zich wanneer we de lezing samen delen.’
Ik denk dat ik dat zie in de tarotkaarten. De lezingen die ik heb gedaan beginnen met een vraag, maar dat kan ook over iets groters gaan, over cycli of processen. Het gaat vaak over transformatie. In de kaarten zie je vaak het einde van de cyclus en een andere horizon. Wat lezen jullie in de kaarten als systeem?
‘Er is een compositie; de uitgelegde kaarten vormen een compositie. De kaart die we vaker gebruiken is het Keltische kruis. Dat is een compositie die erg complex is, maar ook een zeer traditionele manier om dingen te beschrijven. Er is het binnenste kruis, de eerste twee kaarten, en er is het buitenste kruis, met twee lijnen: de verticale lijn (bewust en onbewust aspecten die zich afspelen in het binnenste kruis) en de horizontale lijn (vroegere en toekomstige aspecten van het binnenste kruis). Naast die compositie, die an sich al complex is, identificeren we echter nog andere mogelijke composities binnen die gegeven compositie. Iets dat we ook altijd benadrukken bij het tarotlezen is dat het intrinsiek een samenwerking is. Dat geldt ook voor de andere praktijken, want als je leert hoe je ze moet toepassen, als je bent ingewijd en je hebt een praktijk, dan heb je dat altijd van iemand anders geleerd.’
Wat mij opviel aan de lezingen is dat het een manier wordt om niet-binair of niet-lineair te denken. Je leert nadenken op een zeer laterale, verbindende manier. Het creëert een manier om iets om te draaien. Vaak gaat een crisis over vastzitten en de lezingen stellen je op de een of andere manier in staat je denkpatronen te veranderen. Je krijgt een ander perspectief.
Wat mij opviel aan de lezingen is dat het een manier wordt om niet-binair of niet-lineair te denken. Je leert nadenken op een zeer laterale, verbindende manier. Het creëert een manier om iets om te draaien. Vaak gaat een crisis over vastzitten en de lezingen stellen je op de een of andere manier in staat je denkpatronen te veranderen. Je krijgt een ander perspectief.
‘Ja, het ging eigenlijk over een relatie die niet goed was. Maar de kaarten toonden de situatie op zo’n andere manier dat de link gelegd werd met de oorspronkelijke vraag. Door hoe het Keltische kruis werkt en hoe we naar de verschillende aspecten van de compositie keken, werd het duidelijk.’
Het concept van verstrengeling is iets dat veel naar voren komt in jullie praktijk. Waarom is dat belangrijk?
‘Ik denk dat astrologie en tarot, zoals we ze steeds meer in de praktijk brengen en de manieren waarop we ze door de jaren heen hebben uitgeoefend, altijd uitgaat van de aanname dat alles wat je kent echt is dat wat als “werkelijkheid” wordt gezien, maar ook dingen die potentieel en virtueel zijn, dingen die misschien nooit werkelijkheid worden – in de zin van fysiek, zichtbaar of meetbaar. Die aanname creëert de mogelijkheid om een link te leggen tussen, laten we zeggen, de combinatie van planeten op een bepaald moment, en de vele manieren waarop iemands leven zich ontvouwt. Natuurlijk gaat dit over animisme en andere premoderne of niet-moderne manieren van denken. Francis Bacon, een van de vier vaders van de wetenschappelijke methode, was erg geïnteresseerd in magie en ontwikkelde zijn observatie van de natuur juist als een manier om weg te geraken van magie, maar met behoud van de basiselementen. Magie gaat om werkzaamheid, om het veroorzaken van een effect of de oorzaak van een effect. Het moderne denken heeft dat ook, maar het verschil is dat in het moderne denken een scheiding aangebracht wordt; causaliteit, oorzaak en gevolg. En dan moet het ook formeel kloppen. De formalisering, waarmee ik abstractie bedoel, schept ook een afstand. In onze sessies veronderstellen we juist verstrengeling. Terwijl de gebruikelijke moderne wetenschappelijke manier van benaderen betekenis geeft, werkt die alleen omdat zij een scheiding aanbrengt in de beschrijving van relaties, oorzaak en gevolg, en ook in de identificatie van wat met die abstracte vormen verband houdt. Dus zonder het subject in acht te nemen. Wij gaan om met de wereld die is georganiseerd vanuit het subject, in termen van oorzaak en gevolg.’
Kun je in dat opzicht praten over ‘voelen’ als praktijk en het intuïtieve aspect van hoe jullie werken? Voelen is misschien non-verbaal, je moet je afstemmen op de elementen of op een lichaamsrelatie?
‘Toen we de eerste Sensing Salon hielden, noemden we het nog Healing Salon, omdat het ging over middelen voor healing en de geneeskunst. Maar we hadden een probleem met het woord healing en alle connotaties die het met zich meebrengt. Op een bepaald punt in ons gesprek realiseerden we ons dat wat we doen eigenlijk voelen is. Door de kwestie complex te maken, de (her)compositie van elementen en de verschillende middelen creëer je uiteindelijk een andere betekenis. Niet alleen op cognitief of intellectueel niveau, waarvan je kunt zeggen: “Oh, het zat niet zus, het was eigenlijk zo. Nu heb ik de juiste omschrijving.” Het is eerder een beweging in je waarneming. Je maakt een proces door zodat je een andere ervaring hebt. Dus het woord voelen bracht die twee elementen, die twee lagen, samen. Het gaat om het besef dat de manier waarop wij nadenken over de situatie en de manier waarop wij die ervaren en voelen worden niet gescheiden.’
Het hoeft op een bepaalde manier dus niet te kloppen.
‘Ja, dat is hoe de praktijk zich op natuurlijke wijze heeft uitgebreid tot de studiegroep. Wat als we die methodes zouden gebruiken om het soort vragen te stellen dat we vroegen in een klaslokaal of tijdens een vergadering hadden, of op een moment dat we ergens over willen nadenken? Welk ander begrip wordt dan mogelijk? Ik herinner me dat tijdens een Sensing Salon we vroegen naar de opwarming van de aarde. We wilden weten wat er gebeurt als we denken door warmte. Hoe verandert, door de ervaring, je begrip ervan?’
‘Dat was een vreemde gewaarwording, in die groep van veertig personen. Iedereen onderging die healing, met als effect dat de emoties naar boven werden gehaald. Hoe voelde iedereen zich over de opwarming van de aarde? Het kwam allemaal heel sterk naar voren. Dat was nodig.’
‘Als je nadenkt over de opwarming van de aarde, is het moeilijk om te voelen. Het is erg moeilijk om de verbinding te maken en de catastrofale afmetingen ervan te voelen. Zonder dat voelen is het misschien onmogelijk om een uitweg te vinden. Maar hier gebeurde dat en dat was erg leerzaam.’
Jullie doen dit al tien jaar. Hoe kijken jullie daarop terug en waar wil jullie mee verder?
Jullie doen dit al tien jaar. Hoe kijken jullie daarop terug en waar wil jullie mee verder?
‘Deze coronacrisis zorgt, zoals crises altijd doen, dat de gebruikelijke manieren van leven niet meer gelden, en situaties zich niet meer op de gebruikelijke manier laten oplossen. Ik denk dat mensen hierdoor meer aandacht hebben voor onze praktijken. Ook individuen, groepen en instellingen vragen ons in toenemende mate voor privélezingen; onze specifieke benadering van de traditionele methodes, zoals tarot, astrologie en reiki, lijken een directe en effectieve respons op de uitdagingen die deze pandemie stelt.’
‘Ten slotte hebben we een website gemaakt waarop de verschillende Sensing Salons evenals teksten en opnames ervan door de jaren heen te vinden zijn.’
‘Wij hebben ook een nieuw project, dat voortkomt uit de suggestie van Jason Dodge om iets te doen met de gedichten van de overleden Amerikaans-Japanse dichter Ai Ogawa. Hij stuurde ons de gedichten en we dachten: “Oké, ja.”’
‘We deden onmiddellijk een tarotlezing om te zien wat dit zou kunnen zijn. Tijdens de lezing zagen we dat het een nieuw kaartspel is; we moeten nieuwe tarotkaarten maken. Dus we doen Poethical Reading voor elk gedicht, gecombineerd met een tarotkaart, om zo te weten te komen hoe die kaart gelezen moet worden in het nieuwe systeem. Er is dus een nieuw leesinstrument in de maak!’
Emily Pethick
is directeur van de Rijksakademie van beeldende kunsten in Amsterdam.
Uit het Engels vertaald door Loes van Beuningen
Emily Pethick
