Common Garden, detail, illustratie via kunstenaar
Luidruchtige irrelevantie door Constant Dullaart – Onzekerheid #1
We vroegen een aantal auteurs te reageren op de nieuwe tijd, die zich maar weinig van de mens en al zijn plannen lijkt aan te trekken. Als eerste de kunstenaar Constant Dullaart. Tijdens corona was de reflex heel duidelijk: nu de fysieke museum- en galeriedeuren dicht waren, vluchtte iedereen naar het internet. Maar wat heeft die zichtbaarheid ons te bieden?
Het gevecht tegen de windmolens van het gebruikersgemak is verloren en de cultuursector gaat welwillig mee. Voor we het weten moet iedereen aan de staat laten weten waar we zijn geweest en wie we hebben gezien om infecties tegen te gaan. En voor je het weet moet je de nieuwste telefoon van een miljardenbedrijf hebben voor toegang tot een gemeentelijk gesubsidieerde tentoonstelling. In 2014 beschreef ik in mijn manifest ‘Balconism’ een nieuwe ruimte, tussen publiek en privaat in. Het balkon als analogie voor het internet: een ruimte waar je makkelijk afgeluisterd wordt (nog immer het geval) maar toch alleen bent. Een ruimte die voornamelijk door bedrijven ingericht wordt, zonder degelijk toezicht of publiek bestuur, een ruimte die we ons weer moeten toe-eigenen.
‘Wie heeft er Tiger King gekeken?’, vraagt de curator aan de deelnemende kunstenaars tijdens mijn bezoek aan de opening van Silicon.Valet, een kunstinitiatief in een virtueel Silicon Valley. Al snel ben ik de observator van inwisselbare koetjes en kalfjes, waar over landsgrenzen heen de meest recente bijdrage aan een dominante cultuur wordt herkauwd. Hoewel internetkunst (nog altijd als niche ervaren) al decennialang gemaakt wordt, leidt de huidige mogelijkheid tot emancipatie van het medium tot nu toe enkel tot slechte, documentaire vertalingen van fysiek werk en ornamentele animaties die niets met de materialiteit van het netwerklandschap te maken hebben. Wie gaat er werkelijk de plaatjes van een tentoonstelling bekijken omdat die nu toevallig fysiek te zien zou zijn geweest? Dan kan ik ook een oude voetbalwedstrijd terugkijken of mijn videobanden doorspitten. Iets wat ik overigens met veel liefde doe.
Tiger King is een recente toevoeging aan streamingplatform Netflix (totale beurswaarde 192 miljard dollar). Een bedrijf dat kijk- en mediagedrag zo goed kan bestuderen dat het hele bevolkingsgroepen gevangen weet te houden in culturele bevestigingen van hun interessegebieden. Het biedt korte, hapklare content die telkens nieuw voelt en net afwijkend genoeg is om met bekenden te bespreken. De opening speelde zich af in Zoom, een videoconferentiesoftware zoals er vele zijn, maar die verschilt van veel andere in de mate waarin ze onbeschaamd de gebruikers van de software observeren. Het bedrijf groeide tijdens de eerste weken van de coronacrisis tot een waarde van 42 miljard dollar. Deze conference call werd op Twitch uitgezonden, een videostreamdienst waar je doorgaans mensen computerspellen ziet spelen (in 2014 voor 970 miljoen dollar gekocht door Amazon). Ik verslikte me bijna in de maaltijd van het lokale restaurant dat ik wil ondersteunen, bezorgd door Uber (50 miljard dollar).
Het internet is een draagbaar venster in ieders leefomgeving geworden. Mijn moeder kan in quarantaine liedjes zingen voor mijn dochter, ik zoek nog even iets uit op het toilet. Al jaren is een sterke internetverbinding belangrijker dan een mooi uitzicht. Maar welke kunst maakt werkelijk gebruik van de materialiteit van dit nieuwe gemeenschappelijke landschap? Waar kan ik de tentoonstelling zien die me anders doet denken over de gebaande paden op het internet, de routines op mijn telefoon? En moeten we hiervoor alleen commerciële services gebruiken, omdat het publiek anders niet bereikt wordt?
Al jaren is een sterke internetverbinding belangrijker dan een mooi uitzicht. Maar welke kunst maakt werkelijk gebruik van de materialiteit van dit nieuwe gemeenschappelijke landschap?
Internationaal vooraanstaande musea grijpen nu naar Instagram van Facebook (502 miljard dollar) in hun poging het publiek te bereiken Zo krijgen we de veredelde diashows van een commerciële galerie of de Art Basel Viewing Room: een plaatje van het kunstwerk met een virtueel bankje ervoor om de schaal te ervaren. Of de luxe tentoonstellingsfotografie van Google, waar je onhandig via pijltjes ergens kan lopen zonder de ruimte te ervaren. Het is elk moment terug te kijken en dus verdwijnt het in een overvloed aan content. Waarom niet een meer integere of experimentele vorm van representatie die het publiek de waarde van kunst in deze tijden van existentiële crisis doet inzien? Is dat uit angst voor een minder massaal aantal followers?
Uiteindelijk was de video walkthroughv an de tentoonstelling Ongemakkelijk in Arti et Amicitae het rustgevendst. Te zien via YouTube (in 2006 gekocht door Google voor 1.65 miljard dollar), zonder keuzes rustig de lege tentoonstelling rond en het kunnen becommentariëren zonder dat iemand je kan horen. De pijn van deze initiatieven is de luidruchtige irrelevantie ervan. Niets evenaart de behoefte aan toevallig contact, het vrij bewegen in de buitenlucht. Niets evenaart de bizarre veranderingen die hebben plaatsgevonden in ons dagelijks leven, over vrijwel de gehele bewoonde wereld. Intussen is mijn solotentoonstelling in het Fries Museum uitgesteld tot 10 oktober maar kunt u al wel gedichten tegenkomen in reviews op Google Maps door heel Nederland, achtergelaten door mijn bots.
Staat er nog iemand stil bij de culturele en informatie-oorlogen als we allemaal blij zijn als we hartjes op een scherm kunnen laten sproeien op Instagram Live?
Staat er nog iemand stil bij de culturele en informatie-oorlogen als we allemaal blij zijn als we hartjes op een scherm kunnen laten sproeien op Instagram Live? Het is belangrijker dan ooit om de gereedschappen waarmee cultuur wordt gemaakt te bestuderen. In 2015 richtte ik een Facebookleger op voor de Schirn Kunsthalle in Frankfurt en voorspelde ik de gemanipuleerde Amerikaanse verkiezingen van 2016. Maar als ik Instagram niet op mijn telefoon installeer vanwege ethische overwegingen, mis ik de rondleiding door het Stedelijk Museum in Amsterdam.
Is er geen andere methode om online culturele uitingen te zien, met aandacht geduid in waarde, waar de bezoeker begeleid wordt in de ervaring? En is de cultuurindustrie alleen in staat om hapklare Amerikaanse media te gebruiken als platform? Waar hebben we dan een lokaal museum überhaupt nog voor nodig? Ik loop liever door een random plek op de wereld in Google Maps (www.detour.world,gemaakt in reactie tot deze culturele verandering), of door een archief, dan door een museum dat toevallig nu vol kunst hangt van ver voor deze crisis. De irrelevantie komt hard aan, maar het is een mooi moment om de subsidie naar dit soort begraafplaatsen van fysieke culturele uitingen nog eens onder de loep te nemen. Een catalogus van tien jaar geleden is immers nu net zo relevant als de meest recente tentoonstelling van het Stedelijk Museum Amsterdam.
De creativiteit die nu boven komt drijven, is voornamelijk huisvlijt en armoedige folklore. De echte reflectie zal komen in de nostalgie naar deze periode, in het verlangen naar rust en noodzaak, niet naar de grilligheid van gefingeerde sociale cohesie. Voor de zorg klap ik niet, maar stem ik op een partij die niet, zonder enige schaamte, een ziekenhuis failliet laat gaan en even later een bank- of luchtvaartmaatschappij redt; gebruik ik communicatiesoftware die de gebruiker respecteert en zoek ik naar culturele ervaringen die niet klakkeloos reeds bestaande hergebruiken. En in deze gedwongen sociale luwte neem ik afscheid van Google, bekijk ik mijn oude video-opnames, en zeg ik gelijk mijn Netflixabonnement op. De uren die overblijven blader ik wel door oude catalogi en archieven en bel nog even met m’n moeder. En is er nog genoeg tijd om nieuw werk te maken nu ik zie dat het internet dan toch echt belangrijk is geworden.
LEES ALLE BIJDRAGEN UIT ‘ONZEKERHEID’ VAN ONDER MEER EVA MEIJER, MAARTJE WORTEL, KUBA SZREDER, OSCAR MUÑOZ CREMERS & BERNICE NAUTA IN METROPOLIS M NUMMER 3 TROEBELE WATERS & ONZEKERHEID. NU IN DE WINKEL. ALS JE NU EEN JAARABONNEMENT AFSLUIT STUREN WE JE DIT NUMMER GRATIS TOE. MAIL JE NAAM EN ADRES NAAR: [email protected]
Constant Dullaart, ‘NL 1079’ is van 10.10.2020 t/m 3.1.2021 te zien in het Fries Museum, Leeuwarden
Constant Dullaart
is kunstenaar