Androgyne elfjes – L.A. Raevens Wild Zone 3 in Museum Arnhem
Na enkele jaren afwezigheid zijn Liesbeth en Angelique Raeven, oftewel L.A. Raeven, terug met een video-installatie in Museum Arnhem.
Op drie schermen zijn acht jongeren te zien, gefilmd in dezelfde ruimte waarin de video’s getoond worden; de koepelzaal. Ze zijn lang, dun en dragen gescheurde witte hemdjes en slobberige spijkerbroeken met een wit sneeuwvlokje op het linkerbeen. De haardracht doet elf-achtig aan: het lange haar is voor hun puntoren strak omlaag getrokken en onder de kin samengebonden. De ogen worden met een elastiek in een spleet getrokken.
De jongeren zitten nog net niet in de pubertijd. Tussen kind en volwassen, maar ook tussen jongen en meisje in. Bij sommigen zijn beginnende borstjes te ontwaren, maar tegelijkertijd hebben ze rechte heupen. Ze lijken in een tussenstaat te verkeren.
Op de eerste video zien we drie jongeren die ons stilstaand aankijken. Op de tweede video zien we jongeren die elkaars maten opnemen. In de derde video zien we een ruimte met een deur waarvoor iemand op de grond zit te wachten. Diegene verdwijnt door de deur, vervolgens horen we gejank en komt er iemand met een injectienaald naar buiten om de volgende te roepen. Voor het scherm in de tentoonstellingsruimte liggen verschillende naalden en het daarbij horende verpakkingsmateriaal.
De suggestie die L.A. Raeven wil wekken is dat de jongeren elkaar een injectie geven met Decapeptyl. Dat is een middel dat kan worden gebruikt om de pubertijd uit te stellen, bijvoorbeeld als jongeren van geslacht willen veranderen. De geslachtskenmerken worden erdoor uitgesteld, maar bijkomend effect is dat de groei onverminderd doorgaat. Dit spul wordt vandaag de dag gebruikt bij jongeren met een aanzienlijke groeiachterstand of kinderen die te vroeg in de puberteit komen.
De jongeren die elkaar in de tweede video opmeten streven een ideale lichaamsverhouding na – lang en dun – die we uitgelegd zien op een kaart aan de wand. Ook zien we hoe de acteurs scoren op de ranglijst van deze ‘index van slenderness’ (SL = polsomtrek in centimeters, gedeeld door lengte in centimeters kwadraat, keer tienduizend) en lezen we enkele aantekeningen van L.A. Raeven bij iedere acteur: ‘light breast development’, ‘slender chest’ en ‘long trunk’.
Wild Zone 3 is het vervolg op twee eerdere delen. Het eerste deel uit 2001 toonde de destijds broodmagere tweeling die zichzelf had opgesloten in een museumzaal in Witte de With. Het ging om een zelfgekozen schoonheidsideaal en regels. In deel twee uit 2002 zagen we twee gelijkende, nauwelijks bewegende jongens in ICA Londen die een aantal regels opgesteld door L.A. Raeven voorlazen. De titel van de serie refereert aan de Franse filosoof Gilles Deleuze die de wild zone omschreef als een plaats waar individuen leven die zich buiten de samenleving hebben geplaatst en die een voorbode vormen van wat er in de toekomst gaat gebeuren.
Zoals altijd bij het kunstenaarsduo gaat het werk over het maakbare lichaam. Wild Zone 3 zou voortkomen uit de observatie dat mannen en vrouwen steeds meer op elkaar gaan lijken en dat het lichaam steeds vaker naar eigen inzicht gemanipuleerd wordt. Liesbeth en Angelique maken zich zorgen over die maakbaarheid.
Dat laatste is zeker waar. Esthetische chirurgie, knutselen met genen, dat is ondertussen (bijna) normaal geworden. Maar of sekseverschillen echt aan het verdwijnen zijn, dat is niet zeker. Onze samenleving is ermee doordrenkt: van het speelgoed dat kinderen krijgen, tot de vakjes die we aankruisen op formulieren en de wc’s die we geacht worden te gebruiken. De mogelijkheden zijn beperkt: we zijn óf man, óf vrouw. Uiteraard doet dat de werkelijkheid tekort, want er bestaan veel meer sekse- en gendertypen dan deze twee. En dat daar aandacht voor is, is ontzettend goed.
Het schrikbeeld dat L.A. Raeven dan ook zegt te willen scheppen met de installatie, zie ik niet helemaal. Uiteraard is het slankheidsideaal gevaarlijk, maar de genderloosheid is juist een soort utopie. Voor hen die niet binnen de binaire man-vrouwverdeling passen zou het ideaal zijn als er een androgyn soort mens ontstaat waarbij gender er niet toedoet. Het blijkt de puberteit te zijn die roet in het eten gooit, de hormonen. Dus als we die oneindig lang uitstellen, blijven kinderen gewoon kinderen en kunnen we de stereotiepe genderrollen achterwegen laten. De ultieme vrijheid; de wereld als wild zone.
LA Raeven, Wild Zone 3, Museum Arnhem, Arnhem, 14.1 t/m 5.3.2017
Loes van Beuningen
is kunsthistoricus