metropolis m

Overzicht tentoonstelling ‘De geur van het internet’ bij Expositieruimte 38CC. Fotograaf: Coen de Jong

Alles heeft een geur, zo ook het internet, meent geurdeskundige Cesar Majorana. Bij 38cc in Delft gaat hij op zoek naar manieren waarop we het internet met al zijn servers en routers, kabels en computers kunnen voelen, proeven en ruiken.

Het woord ‘cyberspace’ is ontstaan in de context van sciencefiction, maar wordt sinds de jaren negentig gebruikt als synoniem voor het internet. De kreet helpt ons om het internet te verbeelden als een virtuele ruimte die zich onderscheidt van onze materiële ‘meatspace’. Internet is bij voorkeur constant aanwezig als een ‘cloud’ die om ons heen zweeft: onzichtbaar, ontastbaar en draadloos. Helaas kan deze wolk alleen bestaan dankzij een infrastructuur van miljoenen fysieke hard drives, servers, routers en glasvezelkabels. Dat internet wel degelijk stoffelijk is heeft consequenties.

In Nederland woeden bijvoorbeeld momenteel discussies over de energievretende datawarenhuizen van Meta en Google waar onze polders mee volgebouwd worden. De delving van grondstoffen, de uitstoot en het afval dat komt kijken bij de productie van smartphones en laptops is ook niet mals. Daarbij is het fysieke internet kwetsbaar. Van wie zijn al die kabels? Wie heeft er toegang toe? Na de sabotage van de Nordstream gasleidingen werd bijvoorbeeld gespeculeerd over een aanslag op de onderzeese kabelverbindingen. We moeten dus niet vergeten dat het internet bestaat uit materie.

Cesar Majorana, 10 million. 2 terabyte, 2022, tentoonstelling 'De geur van het internet' bij Expositieruimte 38CC. Fotograaf: Coen de Jong

Expositieruimte 38CC in Delft presenteert onder de noemer ‘De geur van het internet’ een tentoonstelling die het fysieke internet ‘documenteert, toezingt of bevraagt.’ Bij binnenkomst krijg je direct antwoord op de vraag hoe het internet ruikt. Althans, we ruiken de interpretatie die Cesar Majorana (tevens de gastcurator) samen met internetplatform The Hmm ontwikkelde. Het is ‘een geur die is opgebouwd uit, o.a. de ziltige geur van de zee, de elektrische lading van ozon, metalige rozen oxide, stoffig carbonaat van leer en zwarte peper. Ook zit er een tinctuur in van de vegetatie die groeit rondom datacenters.’ Het is een prikkelende uitnodiging tot multizintuigelijk denken over het web, maar verder moeten we het in de expositie doen met de suggestie dat het internet ook te voelen, horen en proeven zou kunnen zijn: het blijft grotendeels een visueel geheel.

Het is een prikkelende uitnodiging tot multizintuigelijk denken over het web, maar verder moeten we het in de expositie doen met de suggestie dat het internet ook te voelen, horen en proeven zou kunnen zijn: het blijft grotendeels een visueel geheel 

Jeroen van Loon, 'Permanent Data', 2020, tentoonstelling 'De geur van het internet' bij Expositieruimte 38CC. Fotograaf: Coen de Jong

Stéphane Degoutin & Gwenola Wagon, 'Atlas of the Cloud', 2021, tentoonstelling 'De geur van het internet' bij Expositieruimte 38CC. Fotograaf: Coen de Jong

De tentoonstelling is gestart bij de speelse interesse in het internet van kunstenaar, columnist, presentator en hier gastcurator Cesar Majorana. Zijn aanstekelijke verbazing vormt de rode draad (of oranje kabel?) die alles met elkaar verbindt en in vlotte publieksteksten sleept hij je mee in zijn fascinatie. De tentoonstelling blijft door de toon van de publieksteksten luchtig, wat goed past bij een bijdrage als de beeldverzameling Atlas of the Cloud van Stéphane Degoutin en Gewenola Wagon. Het toont een enorme verzameling ‘gezichten’ van het internet: van bezorgers die aan de deur iets ‘van het internet’ komen brengen, tot bizarre clickbait van online marktplaats Wish en zoveel naakte vrouwen als je kunt wensen (zo’n vier procent van het internet bestaat uit porno). De begeleidende teksten zijn op een charmante manier subjectief en komisch. Ze maken de expositie voor een breed publiek toegankelijk, maar slaan daarbij jammer genoeg het gelaagde werk dat te zien is behoorlijk plat. De tentoonstelling die wil laten zien dat ‘onder de tegels van de stad niet alleen het strand, maar ook het hele internet ligt’, blijft daardoor wat aan de oppervlakte, maar dat ligt niet aan het getoonde werk zelf.

Noor Nuyten, 'Swiped Horizon', 2021, tentoonstelling 'De geur van het internet' bij Expositieruimte 38CC. Fotograaf: Coen de Jong

In meerdere bijdragen figureren de kabels die het daadwerkelijke netwerk vormen. Door de expositieruimte heen verschijnen ze op kleine foto’s met oranje sprieten zoals die overal in het straatbeeld uit de stoep omhoog lijken te groeien als gras, wachtend op connectie. In de film Lover (Coiling) van Nicolas Floc’h zien we mannen meditatief (of is het geestdodend?) een enorme kabel opwinden, wat de arbeid benadrukt die komt kijken bij het aanleggen van een wereldwijd kabelnetwerk. Jeroen van Loon drukt voor Permanent Data de hele Gutenbergbijbel af op twaalf kilometer DAC-kabel die als een enorme spoel in de ruimte staat. Het verbindt de uitvinding van de boekdruktechniek met de revolutie in datadistributie die het internet mogelijk maakte. De bijbelteksten worden afgewisseld met YouTube commentaren; ongefundeerde meningen, schadelijke misinformatie en allerhande onzin nuanceren zo het gewichtige van de bijbeldata. Memes leerden ons als eens dat ‘the internet is made of cats’.

Noor Nuytens abstracte, schilderachtige vegen resulteren in beelden die niet alleen esthetisch overeind blijven, maar ook op sterke wijze refereren aan de wijze waarop we dagelijks het internet aanraken

Noa Jansma, 'Buycloud (Cloud Sale)', 2020 , tentoonstelling 'De geur van het internet' bij Expositieruimte 38CC. Fotograaf: Coen de Jong

Jeroen van Loon, 'Life Needs Internet #3', 2022, tentoonstelling 'De geur van het internet' bij Expositieruimte 38CC. Fotograaf: Coen de Jong

Een drietal foto’s van Noor Nuyten laat vette vingerafdrukken zien op het touchscreen van een smartphone. Het zijn abstracte, schilderachtige vegen die resulteren in beelden die niet alleen esthetisch overeind blijven, maar ook op sterke wijze refereren aan de wijze waarop we dagelijks het internet aanraken. In het werk Buycloud van Noa Jansma wordt de waarde en speculatieve handel in ontastbare data op de hak genomen: je kunt hier daadwerkelijk eigenaar worden van een eigen wolk. Volgens het video-essay Deep Down Tidal van Tabita Rezaire is cyberspace gekoloniseerd door het Westen en volgen onderzeese verbindingen grotendeels dezelfde lijnen als koloniale scheepvaartroutes.

Het meest intrigerende project in de expositie is Urban Data Forest van Grow Your Own Cloud (Cyrus Clarke en Monika Seyfried), maar daarvan hangen hier helaas alleen een paar posters met een beschrijving. Ze onderzoeken de potentie van bomen als opslagplek voor data. Niet alleen als een speculatief concept, maar als een concrete realiteit. Hier zou je graag door willen klikken om meer te weten te komen. Zo worden in De geur van het internet allerlei zaken op een leuke wijze aangestipt. Hoewel dat smaakt naar meer, blijft het bij 38CC toch vooral bij proeven.

De geur van het internet is nog t/m 19 februari te zien in 38CC, Delft

 

Na het bezoek van de auteur is de installatie Urban Data Forest van Grow Your Own Cloud nog aan de tentoonstelling toegevoegd (op 11 januari 2023)

Manus Groenen

is freelance criticus, coördinator en docent kunsttheorie aan Fontys Hogeschool voor de Kunsten in Tilburg

Recente artikelen