metropolis m

Roosen vertelt verder: ‘In een welk kasteel je ook loopt, je probeert je altijd een leven dat zich daar ooit heeft afgespeeld voor te stellen.’ Dat gebeurt door een subtiel samenspel van kunst en ruimte, met nu en dan een achtergebleven meubelstuk als veelbetekenend accent. Meest kenmerkend het kampvuur dat vol overgave door Arash Fakhim op video wordt nagespeeld. De video is geplaatst in een lege schouw, als was het een haardvuur. In de logeerkamer staat een bed, in de muziekkamer een stel piano’s van Jaap Kroneman.

Het bezoek is een trip down memory lane voor mij, langs werk van kunstenaars die met Roosen oud zijn geworden. Marlene Dumas, met wie Roosen dertig jaar geleden in Venetië exposeerde, toont een zacht portret in de roze kamer; Marien Schouten een omvangrijke muurtekening; QS Serafijn, die ik nog ken als conceptueel kunstenaar, toont aquarellen. Er zijn sterke werken van kanonnen als Paul Kooiker, Nel Aerts, Maria Lassnig, Laure Prouvost en Natasja Kensmil en ontdekkingen van nieuwkomers als Jonathan van Doornum en Krystel Geerts.

Mij vallen vooral de werken van jonge kunstenaars op. De barse fascesachtige palen van Ricardo van Eyk in de Orangerie, een imposante schouw van Krystel Geerts, die zo perfect op zijn plaats is in dit kasteel alsof hij er altijd gestaan heeft, naast de heel elegante technisch verfijnde sculpturen van Jonathan van Doornum. Ook de klokken van Hester Oerlemans bevallen me zeer. Hangend aan de muur van allerlei kamers sturen ze als een continue tijdsmachine je tijdsgevoel alle kanten op. Net als de tentoonstelling heeft Oerlemans schijt aan de tijd, wil ze de voortgang keren, heden in de kont van het verleden duwen, het verleden in de kont van het heden.

Roosen is goudeerlijk in de catalogus die bladert als een blog, met foto’s van het perceel verkennende kunstenaars, turend door de ramen, persoonlijke notities en kanttekeningen, en de uitnodigingsbrief die Roosen aan Prouvost heeft gestuurd. Voor iedereen die het toch wat vreemd vindt dat Prouvost internationaal furore maakt met borsten van glas die Roosen al een paar decennia eerder in Venetië toonde, is zo’n brief best spannend om te lezen. Zou Roosen ergens op gaan hinten? Maar dat doet ze niet. Roosen toont zich een bescheiden bewonderaar van Prouvost, die slechts subtiel laat weten dat ze zelf net als Prouvost erg van glaswerk houdt en daar al vele jaren mee bezig is.

Naast het werk van Prouvost heeft ze wel met gevoel voor humor eigen werk gezet, getiteld Waiting for Prouvost, waarop een paar hangende borsten op een stoel wachten op de lucht die Prouvost er gewoonlijk inblaast.

Hoewel de tentoonstelling door Beatrice von Bormann geframed wordt als een collectieve prestatie, in de geest van documenta fifteen waar collectiviteit evenzeer de leidende praktijk was, is het toch vooral Roosen die de toon zet. Er is weliswaar werk van veel kunstenaars (ik tel er 23), maar toch vooral van Roosen zelf, van wie in elke ruimte werk te zien is, zij het niet uitgekozen door haarzelf maar door de gast met wie ze de ruimte deelt.

‘Een portret van een vriend is uiteindelijk een portret van jou’, zegt Roosen. En juist dat maakt de tentoonstelling zo effectief. De werken van Roosen die ik zo goed ken dat ik bijna blind ben geworden voor de bijzonderheid ervan, bloeien hier op en laten andere kanten van zichzelf zien. Het werk van Roosen spiegelt zich in de feministische soft power van Dumas, de humor van Arash Fakhim, de vertelkracht van Prouvost, de fysieke vreemdheid van Kooiker, de banaliteit van Oerlemans, de geestige veelzijdigheid van Kroneman, de virtuositeit van Geerts en het artistieke intellect van Schouten.

Elke gast kantelt het perspectief op Roosen, plaatst het in een ander daglicht, waardoor ze niet alleen zelf maar ook Roosens werk trefzeker overkomt. Wat kun je je als kunstenaar meer wensen?

Volgens mij heeft De Fundatie hier een formule in huis die meer navolging verdient, in Heino en elders. Dat er nog vele tentoonstellingen van kunstenaars mogen volgen die hun eigen gasten net zo zorgvuldig en met zelfinzicht uitkiezen als Maria Roosen.