metropolis m

Hij is het soort geleerde dat deze week de Amerikaanse krijgsmacht had kunnen adviseren, nu het land zich aan een volgende militaire interventie heeft gewaagd – de derde al in de islamitische wereld. Richard Elster, het hoofdpersonage in Don DeLillo’s korte roman Het punt Omega, is oud-academicus. Eerder verkeerde hij in de hoogste politieke en militaire kringen van het Pentagon, om, zoals hij het zelf zegt, ‘dingen te conceptualiseren’. Dat is een eufemisme voor zijn ware taak: een ideologie bedenken voor de reeds in gang gezette invasie in Irak.

Een jonge, ambitieuze documentairemaker uit New York is er zo door geïntrigeerd dat hij de oude Elster opzoekt in de snikhete woestijn bij Californië, waar de man intussen compleet geïsoleerd leeft, in een eenvoudig houten huisje. Het boek beschrijft de tijd die de twee in dit vacuüm doorbrengen, en waarin de jongeman Elster probeert over te halen om het onderwerp te zijn van zijn volgende, net iets te experimentele film.

Don DeLillo omkadert dit verhaal met een ander, bekend filmexperiment. In de eerste en laatste twintig pagina’s van het boek geeft hij minutieuze beschrijvingen van het werk 24 Hour Psycho (1993) van Douglas Gordon, zoals die in de zomer van 2006 in het MoMA werd vertoond: op een transparant scherm, zwevend in een donkere ruimte. In de geluidloze film wordt Hitchcocks ijzingwekkende klassieker Psycho (1960) zo langzaam afgespeeld dat hij precies 24 uur duurt. Mocht je het werk ooit zelf gezien hebben, dan laat DeLillo je het als lezer geheel opnieuw ervaren.

Dat zit hem niet alleen in DeLillo’s uitvoerige weergave van 24 Hour Psycho. Ook de gebeurtenissen die volgen op die eerste boekpassages beleef je zoals die in Douglas’ film: extreem vertraagd, uiterst gedetailleerd en onverbiddelijk ontleed. Hoe minimaal en afstandelijk de feiten ook zijn (haperende gesprekken, slechts drie personen, onbesproken privégeschiedenissen, verlangens die niet worden ingelost, en tot slot een mysterieuze verdwijning), het hart van het boek is als een eindeloze, indringende, niets onthullende filmische close-up.

Die intense beleving is ook te danken aan DeLillo’s prachtige stijl, zijn weloverwogen woorden en zeer geconcentreerde zinnen, die door een recensent eerder ‘gebeeldhouwd’ werden genoemd. Die typering werkt nog beter wanneer je bedenkt dat Douglas Gordons 24 Hour Psycho eigenlijk ook een sculptuur is, een videosculptuur weliswaar, die je van alle kanten kan aftasten en bestuderen, en die een Amerikaanse thriller uitpuurt zoals DeLillo de wereld van zijn misschien wel even schuldige personage.

Don DeLillo / Het punt Omega / ISBN 978-90-414-1568-4 / € 17,95 / 2010 / hardcover / 119 p. / Ambo Anthos Uitgevers Amsterdam / oorspronkelijke titel Point Omega / vertaald door Peter Abelsen