
We’re Only in It for the Money De Appel en Witte de With over de aanstaande veiling

Zijn jullie zo arm? Ik dacht dat er vanaf dit jaar vanuit het ministerie veel meer geld naar jullie soort presentatie-instellingen gaat?
In het kader van de egalitaristische aanpak kent het Ministerie van OC en W aan elke presentatieinstelling in de basisinfrastructuur 500.000 euro toe, los van de omvang van de organisatie of van het aantal activiteiten. De Appel heeft als extra asset een Curatorial Programme dat in strikte zin niet ondersteund wordt want de Appel wordt alleen gehonoreerd als presentatie-instelling. Dit is echter niet de onderliggende reden voor de veiling, alle opbrengsten worden rechtstreeks geïnvesteerd in het mogelijk maken van de nieuwe huisvesting, met name de renovatie ervan.
In het geval van Witte de With komt daar bij dat we een onderzoek zijn gestart naar de aanpassing van het bestaande gebouw en een eventuele nieuwe huisvesting. Het gebouw willen we in de toekomst beter afstemmen op de behoeftes van de inhoudelijke programmering en er vooral voor zorgen dat het er beter toeven is voor het publiek. Daarnaast zal het geld vanuit de veiling benut worden voor een bijzondere publicatie en enkele activiteiten in het jubileumjaar 2010, als Witte de With twintig jaar bestaat.



Waarom een veiling voor Witte de With en De Appel samen? Waarom niet apart, met ieder zijn eigen kunstenaars?
De Appel en Witte de With geloven in samenwerking en institutionele solidariteit. We werken af en toe samen op inhoudelijke basis en willen dit ook doen als er financieen in het geding zijn en dan niet plotseling als rivalen optreden als er ‘geld’ in het geding is.
We denken niet in termen van rivaliteit en sommige dingen zijn gewoon leuk om samen te doen. Het is in Nederland kennelijk ‘not done’, anders komt deze vraag niet zomaar opzetten. Trouwens, kunstenaars ‘horen toch niet bij een bepaalde instelling ? Veel van de deelnemende kunstenaars hebben bij beide instellingen geëxposeerd, zoals Sean Snyder., Atelier van Lieshout, Meschac Gaba, Lawrence Weiner.
Wat is de raming van het op te halen bedrag?
Gezien de fluctuaties in de markt durven we hier geen uitspraak over doen.
Was het moeilijk om kunstenaars voor de veiling te interesseren?
Integendeel, we kregen onmiddellijk spontane en directe postieve reacties van onder meer Solakov, Kabakov, Melgaard en de Appel-verteranen Abromovic en Ulay. Een beperkt aantal kunstenaars had principiële bezwaren tegen een veiling maar de meesten wilden – een beetje tegen in onze vrees en bange verwachtingen in – heel graag een werk doneren om de toekomst van de instelling veilig te stellen.
Is het niet wat raar om van kunstenaars deze gunst te vragen? Erg veel geld krijgen ze doorgaans niet voor een tentoonstelling en nu moeten ze ook nog werk doneren om de instellingen overeind te houden?
Deze vraag hebben wij ons uiteraard ook gesteld. De onmiddellijke positieve reactie van kunstenaars heeft dit voor een groot deel ondervangen. Velen gaven aan dat de Appel en Witte de With veel voor hen hebben betekend, niet in financiële zin maar in de symbolische zin en dat ze graag een gebaar maken. Tevens hebben wij besloten om de kunstenaars 15 procent van de opbrengst terug te schenken (ipv van het wettelijke volgrecht van 3 procent dat alleen geldt voor kunstenaars binnen de EU).
We hebben aan iedereen duidelijk gecommuniceerd dat het om een benefietveiling gaat, dus was het niet ‘raar’. de wisselwerking tussen de mensen die werken in de instelling en de kunstenaar is heel belangrijk. Vaak ontstaan er vriendschappen en blijft men elkaar gewoon steunen, door de carrières heen. Je helpt elkaar gewoon. Het gaat natuurlijk wel om een inkomen maar er is een gebied waar mensen gewoon loyaal aan elkaar zijn. Ook het twintigjarig bestaan van Witte de With is voor sommigen een motivatie geweest om ja te zeggen.
Is het niet beter dat jullie de handen ineen slaan om privaat geld rechtstreeks van rijke particulieren naar De Appel en Witte de With te doen vloeien, zonder een beroep te hoeven doen op de kunstenaars?
Dat doen we op deze manier
Balen jullie niet dat de kunstmarkt is ingestort? Mei 2009 is een heel ander moment dan mei 2008?
De veiling was gepland nog voor de credit crunch en de situatie was toen inderdaad anders dan nu. We mikken met de veiling echter niet op speculanten maar op liefhebbers met een consistente smaak en met een hart voor zowel de aangeboden kunst als voor de Appel en Witte de With, mensen wier smaak, voorkeur en loyaliteit niet wordt aangetast door de huidige economische onzekerheid. Mensen die kopen om te houden.
Wat is er zoal ingestuurd door de kunstenaars? Wat is het grootste en wat het kleinste werk?
Het fysieke grootste werk is waarschijnlijk een installatie van Elmgreen en Dragset en een sculptuur van Joep van Lieshout, de meest wilde schenker is waarschijnlijk Bjarne Melgaard met maar liefst vijf schilderijen en het meest persoonlijke werk is ingestuurd door Jan Rothuizen die een portret van het de Appel-gebouw in de Nieuwe Spiegelstraat maakte.
Via Witte de With is zeer divers werk ingestuurd, unieke werken en edities. Bijvoorbeeld een speciaal voor Witte de With gemaakte (fragiele) tekening/collage van Lawrence Weiner tot een meer dan levensgrote sculptuur van Stephan Balkenhol. We hebben schitterende werken ontvangen van opkomende kunstenaars als Marius Engh en Annette Kelm, tot cultfiguren als Ulrike Ottinger en Thomas Bayrle.

Wat is het idee achter de tentoonstelling Take the Money and Run, die op 2 mei is geopend op de eerste locatie van De Appel aan de Brouwersgracht? Wat is er te zien?
Het idee kwam voort uit een ambivalent gevoel over het organiseren van een kunstveiling door een niet-commercieel kunstcentrum, bij ons, drie medewerkers van De Appel. Om uiting te geven aan deze ambigue positie, bedachten wij Take the Money and Run, een project waar het waardesysteem binnen de kunstwereld in deze tijd van financiële crisis ter discussie wordt gesteld in een aantal werken op papier. Dertig hedendaagse kunstenaars zijn uitgenodigd te reflecteren op de symbolische en economische waarde van kunst in deze tijd, op A4. We vonden het belangrijk dat de werken na afloop van de tentoonstelling onderdeel worden van de veiling zodat het project niet alleen een parallel commentaar hierop is, maar er ook deel van uitmaakt (en in die zin medeplichtig is).
Louise Lawler presenteert een werk waarin het mechanisme van de veiling centraal wordt gesteld; Maria Barnas biedt de koper een briefwisseling aan met haarzelf, waarbij het werk tot stand zal komen in de correspondentie tussen beiden; Maurizio Cattelan speelt met de monetaire waarde van kunst en doneert een cheque van zichzelf ter waarde van één dollar; Meschac Gaba reflecteert op de kiem van kunstenaarsschap, in een performance uitgevoerd door zijn twee 8-jarige zoons; Daniel Buren veilt een kritische tekst waarin hij ingaat op de verhouding tussen economische en symbolische waarde van kunst; Robin Winters en Coleen Fitzgibbon zullen een tekening voor de toekomst maken in samenwerking met een koper en Christian Jankowski laat gedurende de veiling bij Christie’s de veilingmeester een performance opvoeren.
Wat is ‘empatische kritiek’? In een begeleidend schrijven staat dat de Appel en kunstenaar ‘tegelijkertijd de rol aannemen van collaborateur en van kritisch ondervrager’. ‘Collaboreren en kritisch ondervragen’, is dat niet hetzelfde als een dubbele moraal? Of schijnheilig.
De tentoonstelling kwam voort uit een ambigue positie. Je kunt dit uiteraard dubbele moraal, of schijnheilig noemen. Enkele kunstenaars weigerden uit principiële overwegingen mee te doen aan de veiling, maar zagen “TTM …” als een platform om van binnenuit de veiling vragen te kunnen stellen. Door mee te doen aan de veiling werken de kunstenaars en de Appel samen met de markt, maar wordt het waardesysteem binnen de kunstwereld tevens onder de loep genomen.
Ik kan er aan toe voegen dat het net getuigt van een vorm van realisme: pure kritiek vanuit de instelling zelf zou een schaamlapje zijn; ‘we doen het wel maar hebben tegelijkertijd commentaar op onszelf’. Dit project was een constructieve manier om daarmee om te gaan – op een publieke manier – met de vragen die we hadden nav de veiling en het feit dat je daardoor de strikte non-profit zone verlaat als publieke instelling.
Voor Witte de With is de samenwerking met een commerciële partij als Christies een experiment. Het is nieuw binnen een Nederlandse context en de uitkomsten zullen vooral interessant zijn voor toekomstige initiatieven als deze.
Waarom is de tentoonstelling ingericht op de plek van de oude Appel? Zit daar een speciale gedachte achter?
De tentoonstelling ”Take the Money and Run” vindt plaats in het gebouw waar voormalig directeur Wiels Smals de Appel in 1974 initieerde. We vonden het interessant om de ambivalentie ten opzichte van de veiling, door te trekken in de keuze van de locatie. Je doet iets dat in lijkt te gaan tegen je geschiedenis – samenwerken met de markt -, maar kijkt tevens terug naar waar je vandaan komt. Bovendien tonen we in de tentoonstelling werk van verschillende generaties kunstenaars die op een conceptuele manier werken. Het was een mooie manier om een lijn te trekken door de tijd. Ten derde vond in 1977 op de Brouwersgracht ”Take the Money and Run” plaats, een performance van de kunstenaars Coleen Fitzgibbon en Robin Winters die het ’meewerkende’ publiek in vier stappen van hun persoonlijke bezittingen ontdeden, en hier vervolgens mee vandoor gingen. Dit was een kritiek van de kunstenaars op het publiek in de jaren zeventig dat de performances – die vaak behoorlijk extreem waren – gewillig leken te ondergaan. Het is een heel bijzonder om op een plek met zo veel historie een tentoonstelling in te richten. We zijn Ad Petersen, voormalig conservator van het Stedelijk museum, die het pand in 1974 samen met Wies Smals kocht dan ook zeer dankbaar voor deze prachtige kans.
Alle afbeeldingen zijn afkomstig uit de tentoonstelling Take the Money and Run
Openingstijden tentoonstelling: 3 – 12 mei dagelijks van 14 – 20 u.
8 mei, 2009, 14 u.: “Ongoing Reading Project” van Job Koelewijn
een ‘leessessie’ met de kunstenaar (45 min.).
20 mei Christian Jankowski “Strip the Auctioneer”, tussen 17 u.-20 u., Christie’s
Domeniek Ruyters
is hoofdredacteur van Metropolis M