metropolis m

De verregaande versmelting van cultuur en economie roept veel vragen op over de culturele productie van vandaag. Het werk van de Italiaanse filosoof Paolo Virno (1952) is in deze relevant, omdat het niet de zoveelste aanklacht is tegen de commercialisering van cultuur.

Virno heeft net als de beter bekende Antonio Negri een achtergrond in de radicale Italiaanse sociale bewegingen van de jaren zeventig. Hij bracht enkele jaren in gevangenschap door, na aantijgingen dat hij deel uitmaakte van de Rode Brigades, een terreurgroep waar hij juist tegen ageerde. Hierna is hij veranderingen binnen het kapitalisme gaan onderzoeken, zoals de steeds grotere rol die taal, creativiteit en socialisatie innemen in het productieproces. Het resulteerde in een tiental verschillende boeken, waarvan A Grammar of the Multitude (2004) internationaal het meeste bekendheid geniet.

Virno is de filosofische tegenhanger van de goeroes van de creatieve industrie. Het creatieve industriebeleid ontstond middenin het economische hoogtij van de jaren negentig, eerst in Londen via de white papers van het Engelse ministerie van Cultuur, Media en Sport, en niet veel later via het beroemde boek van Richard Florida, The Rise of the Creative Class (2002). Het is een reactie op het groeiende belang van cultuur in de economie, een ontwikkeling die door de Amsterdamse ‘überplanner’ Zef Hemel ooit is samengevat als ‘de economie wordt steeds cultureler, en de cultuur wordt steeds commerciëler.’

Een meer bedrijfsmatige opvatting van de kunstpraktijk veroverde stormenderhand de cultuurwereld. De kunstenaar, ooit een excentrieke zonderling, een romantisch restproduct van een samenleving die zich met serieuzere zaken bezighield, wordt nu aangeduid als ‘cultureel ondernemer’ en uitgeroepen tot rolmodel, ja zelfs voorhoede van de nieuwe economie. Volgens deze visie zijn kunstenaars de belichaming van de opkomende flexibele werkethiek, die is gebaseerd op ondernemerschap, sociaal netwerken, levenslang leren, creativiteit, innovatie, het vermogen met continue onzekerheid om te gaan, en zo verder. Dit is niet enkel een theoretisch verhaal.

LEES VERDER IN METROPOLIS M Nr 6 – 2010
Nu te koop in de winkel en de webshop