metropolis m

Onder pakkende namen als School of Echoes en Bruce High Quality Foundation University (BHQFU) beginnen veel kunstenaars hun eigen school. Terwijl het reguliere onderwijs gebukt gaat onder een overdaad aan bureaucratie en een toenemende invloed van de markt, ontpoppen zij zich als het onafhankelijke alternatief, dat kritisch is en niet bol staat van neoliberale belangen.

In de afgelopen jaren is er een hernieuwde interesse in onderwijs als organisatievorm en middel tot experiment. Kunstenaars hebben een breed scala aan projecten opgezet, variërend van informele leesgroepen en discussies tot alternatieve academies, leerplatforms op internet en pedagogische experimenten die op lokale gemeenschappen gericht zijn. Sommige van die projecten lijken op het eerste gezicht een voortzetting van de aandacht voor onderwijs en de academie, waar we in de kunst van de afgelopen tien jaar bekend mee zijn geraakt. Maar gezien hun specifieke nadruk op autonomie en zelforganisatie moeten de huidige onderwijsexperimenten misschien eerder worden begrepen als politieke strategieën: als creatieve antwoorden op de huidige sociale en economische toestand, of als alternatieven voor gevestigde kunstacademies en universitaire opleidingen.

De projecten onderscheiden zich duidelijk door een gedeeld uitgangspunt: dat de organisatie van onderwijs op zichzelf een politiek experiment kan worden. Het opzetten van scholen, leesgroepen en workshops wordt gezien als een manier om aan te zetten tot discussie, om gemeenschappen te binden en te vormen, om kritisch bewustzijn te kweken van de problemen en mogelijkheden in de wereld van nu, en er achter te komen hoe daarmee om kan worden gegaan. Maar waar al deze projecten de organisatie van onderwijs beschouwen als een politieke kwestie die vraagt om creatief en kritisch engagement, kennen ze grote verschillen in hun vorm en doelstelling.

In sommige gevallen worden experimentele leermethoden ingezet om bestaande gemeenschappen bewust te maken van machtsstructuren en ze te helpen om zich te organiseren. Ultra-red, een groep internationale kunstenaars en activisten, experimenteert met dergelijke strategieën in de vorm van collectieve luisterworkshops onder de titel School of Echoes. Het Carrot Workers’ Collective uit Londen ontwikkelt workshops en handleidingen voor huidige en aankomende stagiairs in de kunstwereld om ze te informeren over hun rechten en ze te wijzen op de manier waarop organisaties misbruik maken van goedkope arbeidskrachten. Jakob Jakobsen, initiatiefnemer van de voormalige Copenhagen Free University, onderzoekt in een eenjarig onderzoeksproject de documentatie van de alternatieve Antiuniversity in Londen uit 1968 – een project dat is gekoppeld aan een programma van workshops, publicaties en ‘teach-ins’ voor dOCUMENTA (13). Bij deze projecten is er in het bijzonder aandacht voor experimentele onderwijsvormen die als middel kunnen dienen om bestaande politieke structuren te beïnvloeden en om een stem te geven aan lokale gemeenschappen. Daarmee bouwen ze voort op ideeën over radicale pedagogie die voor het eerst geconceptualiseerd werden in boeken als Paolo Freires Pedagogie van de onderdrukten (1970) en Ivan Illichs Ontscholing van de maatschappij (1971).

… …

LEES HET VOLLEDIGE ARTIKEL IN METROPOLIS M Nr 4. HIER TE KOOP.