‘De politieke situatie vraagt om een directe vorm’ Ann Demeester & Huib Haye van der Werf over Festival Vote Back!
Vanaf morgen (5 oktober) brengen de Appel en Frascati een maand lang Vote Back/Stem terug, een festival over de staat van de democratie. Kunstenaars, studenten, ontwerpers, politici en publiek gaan met elkaar in dialoog gaan over de staat van de democratie. Ann Demeester (directeur de Appel) en Huib Haye van der Werf (TAAK) geven uitleg.
Wat beogen jullie met de tentoonstelling – deze samenwerking tussen Frascati en De Appel?
De Appel werkt al een viertal jaren samen met Frascati met focus op performance. Er zijn veel kunstenaars die interesse hebben in de blackbox van het theater en omgekeerd zijn er veel theatermakers die het domein van de beeldende kunst willen verkennen. Onze samenwerking was productief maar het bleef vaak bij wederzijds hosten. Met het festival willen we echt zoeken naar een verstrengeling. Noch de Appel noch Frascati hebben een programma met een expliciet sociaal-politieke oriëntatie – zoals BAK en Casco dat bijvoorbeeld wel hebben – we zijn meer van de omweg en de metafoor. Maar de politieke situatie in Nederland van de afgelopen twee jaar vraagt om een directere vorm. Juist op dit moment van de formatie is het interessant om het over idealen en ideeën in de politiek te hebben en niet alleen over de pragmatische, functionele toepassing, de zogenaamd Realpolitiek. Het geschikte format om dit te bewerkstelligen is volgens ons een festival met theater, performances, discussies, workshops, masterclasses en debatten en een tentoonstelling die heel direct in gaan op de politieke werking van artistieke praktijken – zowel in Frascati, als in de openbare ruimte, als in de Appel.
Het zal echt een transdisciplinair festival worden. We hebben theatermakers, kunstenaars, architecten, vormgevers: ze doen allemaal onder een dak mee. Van onderwijs tot aan professionals. De kennisuitwisseling is een bijzonder onderdeel van het festival.
Het Sandberg Instituut is onderdeel van het festival, wat gaan de studenten precies doen?
De afdeling ontwerpen is uitgenodigd om een maand lang de bovenste verdieping van De Appel als studioruimte te gebruiken. Ze hebben hier twee ruimtes: de (be)denkruimte waar ideeën, worden gekweekt en vormgegeven. De grote ruimte daartegenover functioneert als ‘de arena’ waar de ideeën besproken en getest worden. Deze ruimte, speciaal ontworpen door architectenbureau XML, kan verschillende vormen aannemen, afhankelijk van de activiteit. Hier vinden wekelijks masterclasses plaats van Nina Folkersma, Rob Schröder en Daniel van der Velden. Elke zondag zijn er filmscreenings over de artistieke praktijk, elke zaterdag bijzondere sprekers en de Sandberg studenten zelf organiseren een programma elke vrijdag.
En de tentoonstelling zelf gaat over de protestbeweging?
Een tentoonstelling over ‘protest-kunst’ met de focus op politieke taal en representatie had gekund. Maar wat ik heb willen doen is zo goed mogelijk de breedte van de mogelijke relaties tussen artistieke praktijk en politiek te laten zien. Er zijn kunstenaars die het vanuit een poëtisch oogpunt bekijken zoals Otto Berchem en er zijn kunstenaars die het meer vanuit een sociaalpolitiek perspectief bekijken zoals Artur Zmijewski. Bojan Fajfric kaart de hopeloosheid aan als het gaat om politieke daadkracht van het individu om verandering te brengen. En we hebben een werk van Roxy Movies, die na 90 jaar het eerste Nederlandse en Dadaïstische filmscenario van Paul van Ostaije tot film hebben gemaakt. Die wordt ook getoond. Jonas Staal heeft een vervolg op zijn Vrijdenkersruimte gemaakt die nu ook in het Van Abbe Museum te zien is. Dit keer met de Amsterdamse wethouder Carolien Gehrels (PvdA), wat eigenlijk een autonome tentoonstelling in de tentoonstelling is.
Gaan jullie wat doen met de formatie?
Het is nog een onderwerp van discussie: hoe kunnen we daar op reageren? Dan moeten we dat bijna in een journalistieke vorm doen. Het probleem – het punt – met artistieke praktijken is dat het geen instant-reacties op de werkelijkheid zijn. Het is een proces van het verwerken en omzetten in een andere vorm en dat neemt tijd in beslag. Maar tegelijkertijd hebben we er bewust voor gekozen om het festival tijdens zo’n belangrijk moment plaats te laten vinden en te zoeken naar manieren waarop je kunt reageren.
Tijdens de bezuinigingen van Halbe Zijlstra liet je een duidelijk tegengeluid horen. Wat verwacht je van de formatie?
Ik ben benieuwd. Ik vermoed dat de PvdA en VVD er uit komen en denk dit geen onverdeeld goed nieuws voor de kunstsector is. Ik denk niet dat de VVD zomaar hun vorige cultuurbeleid, dat heel erg was ingegeven door de PVV, zal opgeven. De cultuurparagraaf van de PvdA is ook niet bijzonder hoopgevend. Het wordt een halfslachtige tussenperiode van polderen, waarin er hopelijk wel positiever over kunst zal worden gesproken. Het vorige kabinet heeft zo veel van het culturele landschap vernietigd. Nu komt er een nieuw kabinet met een nieuw cultuurbeleid, maar die kunnen de destructie niet ongedaan maken, ze kunnen alleen kleine brandjes blussen. Ik verwacht en hoop wel dat dit kabinet een mildere toon zal aanslaan en zal benadrukken dat kunst en progressieve cultuur een kostbaar goed zijn dat we moeten koesteren. Het is nu aan de sector om het eigen imago door positieve geluiden ‘schoon te poetsen’ en daarnaast in actief de permanente dialoog op te zoeken met beleidsmakers en politici zodat er geen vervreemding meer kan ontstaan.
Welke onderdeel van het festival mag je niet missen?
De eerste dag op zaterdag 6 oktober: Caroline Gehrels en Jonas Staal gaan in debat met Tiers Bakker en Ernst van den Hemel, dan heb je tijd om een borreltje te doen of snel wat te eten, en dan door naar Frascati waar de hele avond lang tot diep in de nacht theatervoorstellingen worden gehouden. En voor degene die filosofisch onderlegd is: voor het eerst is Alain Badiou’s Inesthetica vertaald – naar het Nederlands. Dat wordt zaterdag 14 oktober gepresenteerd.
Het hele openingsweekend. De opening en het debat bij Frascati op 5 oktober, over reaalpolitiek. Het is een heel dense programma. We zijn benieuwd hoe dit zal uitpakken en hoe de interactie tussen de verschillende mensen tot stand zal komen. Hoe de studenten van het Sandberg zullen reageren op de theatermakers van Frascati en hoe de uitgenodigde politici op de theatervoorstellingen reageren – of misschien doen ze dat wel niet. Het is een vraag, ik denk niet dat je dat kunt forceren, en dat je alleen situaties kunt creëren waarin de mogelijkheid tot ontmoeting en interactie er is. Anders krijg je het gevoel van een verplichte blind-date: jij moet met deze persoon iets gaan doen. Ik hoop dat we er in zullen slagen om tussen als die verschillende deelnemers en het publiek een chemische reactie te ontketenen.
Ik denk het wel. Het is niet vaak dat je een maand lang al die denkers onder een dak hebt. Zoveel diversiteit moet nieuwe perspectieven opleveren – ik kijk er naar uit.
Vote Back/Stem Terug!
4 oktober – 5 november 2012
Meer informatie over het programma op de websites van de Appel & Theater Frascati
Vincent van Velsen
is redacteur Metropolis M en conservator Stedelijk Museum Amsterdam