metropolis m

In de kunstwereld wordt alom over de waarde van kunst gedebatteerd, nu een veranderende economie iedereen ertoe dwingt zich aan te passen aan een nieuwe tijd. Kunstenaar en onderzoeker Suki de Boer vraagt zich af wat de nieuwe eisen die aan kunst gesteld worden precies zijn en of ze er ooit gehoor aan kan en moet geven.

In recente debatten en tentoonstellingen is veel te doen om de (meer)waarde van kunst. De belangstelling hiervoor is na de kredietcrisis van 2008 enorm gegroeid. Er is een verkenning gaande van wat die waarde van kunst kan zijn binnen de post-fordistische samenleving. Dat wil zeggen de mondiale maatschappij, waarin de diensten- en informatiesector gericht op de geatomiseerde consument de overhand heeft, boven de industriële maakindustrie. Economische en sociale invalshoeken worden daarbij ineengeschoven.

In bijvoorbeeld de tentoonstelling The End of Money (2011) in Witte de With werd de vraag ruim genomen en gekeken of er andere sociale verbanden zouden ontstaan wanneer geld niet meer van invloed op de samenleving zou zijn. Een soortgelijke benadering volgen de tentoonstellingsmakers van Call of the Mall die komende zomer in Utrecht te zien is. Ze zijn erin geïnteresseerd hoe kunstenaars vanuit hun ‘ondienstbare’ rol een alternatieve economie van menselijke interactie kunnen bieden. Winkelcentrum Hoog Catharijne is daarvoor een interessante tentoonstellingsplek. De primaire functie van de mall als winkelgebied lijkt immers door de opkomst van internetshopping op zijn retour. De uitbaters ervan zijn op zoek naar aanvullende functies, om een nieuw publiek te trekken.

Schuldenproblematiek

Een opvallende terugkerende naam in het debat over de waarde van kunst is de socioloog Maurizio Lazzarato. Hij wordt veel geciteerd uit een boekje dat hij schreef over de schuldenproblematiek. Schatplichtig aan Marx gaat hij in op de relatie tussen schuld, (immateriële) arbeid en (cognitief) kapitalisme. In lijn met Lazzarato menen auteurs als Diedrich Diederichsen en Isabelle Graw (hoofdredacteur Texte zur Kunst) dat waarde steeds meer bepaald wordt door sociale arbeid. Onder dit containerbegrip verstaan ze al ons collaboreren, studeren, polemiseren, kopiëren en adoreren, in vooral de kunstscene. Ze wijden erover uit in het decembernummer The Question of Value van Texte zur Kunst (nr. 88, 2012).

In The Making of the Indebted Man (2012) schrijft Lazzarato dat schuld een structureel onderdeel is van de neoliberale politiek. In de fordistische samenleving was economie ingebed in een tastbare gemeenschap en het bijpassende verkeer van goederen. Tegenwoordig is alles losgekoppeld. Het gevolg is de onevenredige relatie van de schuldenaar tot zijn schuld. Deze is niet meer van hem maar ligt in de handen van speculanten. Hypotheken worden bijvoorbeeld gebundeld en opgesplitst en als derivaten verkocht op secundaire en tertiaire markten. Omwille van meer winst voor de schuldeiser komt de waarde van het derivaat daardoor verder af te staan van die van het daadwerkelijk onderpand (de prijs van het onroerend goed) van de schuldenaar.1

Dergelijke financiële constructies worden ook toegepast op de kunstmarkt. Neem bijvoorbeeld Fine Art Management Services Ltd. van oud Christie’s medewerker Philip Hoffman. In plaats van met hypotheken speculeert dit investeringsfonds met kunstwerken. Hierover schrijft Mark Taylor in Refiguring the Spiritual (2012, p. 12): ‘As trading accelerates, derivatives (fund shares) and underlying assets (artworks) are once again decoupled, creating a quasi-autonomous sphere of circulation signs in which value constantly fluctuates.’

In het debat over de waarde van kunst komen deze financiële ontwikkelingen maar weinig aan bod. Wat niet helemaal onlogisch is, omdat het ook buitengewoon ingewikkelde materie is. Het ontbreekt veel kunstenaars aan kennis en de nodige software om op hetzelfde immateriële niveau van de post-fordistische samenleving te opereren.

LEES VERDER IN METROPOLIS M Nr 3-2013
NU IN DE WINKEL IN NEDERLAND EN BELGIË
EN IN DE WEBWINKEL

bron beeld

Suki de Boer

Recente artikelen