No Longer Art: Peter Struycken
Hoe de koning van de omgevingskunst al binnen een generatie uit het straatbeeld dreigt te verdwijnen.
Er was een tijd dat er niets gebouwd kon worden in Nederland, of Peter Struycken mocht in het kader van de percentageregeling er een ‘omgevingskunstwerk’ bij ontwerpen. Die tijd is voorbij. Langzaam maar zeker verdwijnt de ene na de andere Struycken uit het straatbeeld.
Afgelopen week begon de kunstenaar Martijn Sandberg een actie tot behoud van het hoofdkantoor van De Nederlandsche Bank aan het Frederiksplein in Amsterdam. Niet vanwege de bijzondere architectuur van de alom verfoeide kantoortoren, maar vanwege het monumentale werk van Peter Struycken dat zit verwerkt in ‘de plint’ (BG in architectuurtermen) en dat Sandberg nog dagelijks met veel plezier passeert.
Sandbergs geliefde kunstwerk wordt bedreigd nu er steeds meer stemmen klinken het kantoor van DNB te slopen. Als het aan Wim T Schippers en burgemeester Van der Laan ligt wordt het ‘lelijkste gebouw van Amsterdam’ zo snel mogelijk afgebroken, waarna er het glazen Paleis voor Volksvlijt moet verrijzen.
Sandberg treedt ertegen in protest: ‘Het hek aan de plint van de Nederlandsche Bank zorgt telkens voor een ware optische belevenis. Tijdens het passeren van het gebouw verschijnt in het raster van het hekwerk een ritmisch dynamisch patroon.’
Dit sympathieke pleidooi voor het behoud van een omgevingskunstwerk lijkt een achterhoedegevecht. Het dreigende lot voor Struyckens Amsterdamse hek is voor diens werk in Breda en Utrecht al lang bezegeld. Daar is de kunstenaar al enige tijd terug uit het straatbeeld verwijderd. Waar Struycken het door hem gedecoreerde markante Centraal Station van Breda al gesloopt zag worden, zijn zijn grote omgevingswerken in de openbare ruimte van Utrecht recentelijk goeddeels verdwenen.
Bij het Centraal Station van Utrecht staat al een paar jaar een distributiekantoor van Post NL(voorheen PTT) leeg. Gelegen parallel aan het spoor had dit gebouw bij oplevering een lange golvende betonnen wand (tevens geluidscherm ter bescherming van een nabijgelegen woonbuurt), met aan weerskanten een versiering van Struycken . De vrolijk gekleurde doppen in de voor Struycken zo kenmerkende golvende algoritmische compositie waren ook vanaf het spoor goed te zien.
De wand heeft tegenwoordig de status van ruïne, nadat er eerst een busbaan doorheen is gelegd en hij vervolgens in verval is geraakt, met bijpassende begroeiing en graffiti. Een schitterende ruïne dat dan weer wel, die evenwel nog maar weinig met de Struycken van weleer te maken heeft.
Een tweede verdwijning is zijn omvangrijke werk aan de gevel van De Stallen van het Centraal Museum. Eind jaren tachtig, bij de toenmalige oplevering van de stallen als tentoonstellingsruimte, had Peter Struycken een gevelontwerp geleverd, over de volle lengte van het enorme complex, zowel aan de muur in de binnentuin als buitenom aan de singelzijde van het museum. De hoekige platen vingen uit alle hoeken het licht in een grote verscheidenheid aan kleuren.
Nu de stallen zijn gerestaureerd, er deels nieuwe functies in zijn ondergebracht, alsmede enkele ramen en glazen poorten, is er geen plek meer voor het oude ontwerp van Struycken. Edwin Jacobs, directeur van het Centraal Museum, meldt me dat het in overleg met de kunstenaar voorgoed is verwijderd omdat de verbouwing de omstandigheden voor het werk te zeer had aangetast.
Omgevingen veranderen, de omgevingskunst verandert duidelijk niet mee.
Op de plek waar eerst de gekleurde platen hingen, hangt nu een indrukwekkend grote buitencamera, die het binnenkort open te stellen binnengebied moet gaan bewaken.
Arme Struycken. Zijn regime zit erop, en het lijkt alsof elk spoor van zijn artistieke aanwezigheid nu zo snel mogelijk aan het oog onttrokken moet worden, verwijderd, vernietigd.
Juist nu computeralgoritmes gemeengoed geworden zijn, wordt de Nederlandse pionier van de digitale kunst afgeserveerd en passé verklaard.
MEER OVER KUNST DIE NIET LANGER KUNST GENOEMD MAG WORDEN IN:
METROPOLIS M Nr 3-2015 NO LONGER ART & OOG OOR HAND
NU IN DE WINKEL OF BESTEL bij [email protected]: €9,95 incl verzending
Domeniek Ruyters
is hoofdredacteur van Metropolis M
