Moffat Takadiwa, The Brushed Zeros, 2019
Circulair in Zimbabwe – Moffat Takadiwa
Afrikaanse kunstenaars staan op als het om eco-kritische kunst gaat. Ze hebben er verschillende redenen voor, bewijst de Zimbabwaanse Moffat Takadiwa die momenteel exposeert in de tentoonstelling Stormy Weather in Museum Arnhem/De Kerk.
Van een afstand oogt het als een textielwerk uit de jaren zeventig. De grove, tegelijk monsterlijk woekerende maar toch elegante wandkleden, waar in die jaren veel gemeentehuislobby’s mee werden opgesierd en die het laatste decennium weer meer in de aandacht staan dankzij de opgeleefde interesse voor monumentale textielkunst. Als ik in Arnhem op de tentoonstelling Stormy Weather rondloop trekt de licht ge-excalteerde vormgeving van wat een werk van Moffat Takadiwa blijkt te zijn mij naar zich toe. Dat is ook de bedoeling.
Van dichtbij ontpopt zich namelijk een heel ander beeld. Het is geen textiel maar een omvangrijk weefwerk van computertoetsen en tandborstels, die eindeloos geduldig aan elkaar zijn gezet door Takadiwa, een Zimbabwaanse kunstenaar die werkt in Harare maar galeries heeft in Londen en Los Angeles.
Het is afvalkunst, samengesteld uit materiaal van de grote vuilnisbelten van Harare. Afval dat staat voor de enorme import van goedkope consumptiegoederen uit het buitenland, waar Zimbabwe, maar ook Afrika in bredere zin mee overspoeld wordt. Zimbabwe mag vanaf 1980 onafhankelijk zijn, maar door deze import blijft de buitenlandse invloed enorm groot. Het land wordt er in toenemende mate ook door vervuild.
Het omvangrijke weefwerk lijkt op dat van Al Anatsui, de koning van de Afrikaanse circulaire kunst, die de wereld veroverde met golvende gordijnen van flessendoppen en ander afval. Maar Takadiwa’s kunst is visueel expressiever, sculpturaler en bovenal kritischer.
Takadiwa maakt ambachtelijk werk, dat aansluiting zoekt bij de lokale traditionele textielweefsels die door de economische invloed van buitenaf onder druk zijn komen te staan. Het gaat over zijn identiteit, stelt hij met nadruk in interviews, nu hij ziet hoe zijn land, mede door aanhoudende koloniale verhoudingen, zich niet in vrijheid weet te ontwikkelen.
Een van de manieren waarop de koloniale verhoudingen intact blijven is via de taal. In een recent interview met VICE, naar aanleiding van een expositie bij Nest, licht hij zijn bedoelingen toe: ‘Als je in Zimbabwe geen Engels spreekt, kun je nauwelijks deelnemen aan de samenleving. Het hele onderwijs is erop ingericht. Daardoor bekijken we alles door een Engelse bril, de koloniale taal. De mensen die alleen pre-koloniale talen spreken lopen daardoor een achterstand op en raken geïsoleerd van de maatschappij.’ Zelf spreekt Takadiwa naast het Engels ook vloeiend Shona.
Het is de reden waarom hij computertoetsen gebruikt die afkomstig zijn van computers uit instituten die het Engels als de hoofdtaal in het Zimbabwaanse onderwijs in stand houden. In zijn werk worden ze door elkaar gehusseld tot een onleesbaar geheel, en zo als het ware het zwijgen opgelegd, ‘om op te gaan in een nieuw beeldtaal’, zegt hij. Takadiwa wil ‘nieuwe Afrikaanse verhalen’ creëren voor ‘nieuwe generaties’. Hij werkt veel samen met studenten, die helpen het materiaal te verzamelen en aaneen te rijgen.
Takadiwa is sympathisant van bewegingen die zich tegen het gebruik van Engels als hoofdtaal keren, bij hun streven de positie van de lokale talen te verbeteren. Zoals de beweging Rhodes Must Fall in Zuid-Afrika, die ervoor zorgde dat het standbeeld van Cecil Rhodes [de stichter van Rhodesië, red.] in 2015 werd verwijderd. Zijn werk ziet hij in die lijn ook als activisme. Maar in eerder genoemd interview noemt hij zijn taak vooral ‘het stellen van vragen’. Takadiwa heeft om die reden ook First Floor Gallery opgericht in Harare om geestverwanten te ondersteunen bij hun kwetsbare en kritische werk.
Tot en met dit weekend is The Brushed Zeros te zien in de tentoonstelling Stormy Weather in De Kerk / Museum Arnhem
Stormy Weather, De Kerk / Museum Arnhem, Arnhem, t/m 13.10.2019
Domeniek Ruyters
is hoofdredacteur van Metropolis M