Alles Gute, Franziska Mueller Schmidt, sept./okt. 2017, foto: Franziska Mueller Schmidt (op de Czaar Peterstraat locatie)
‘De schaarse ruimte moet je benutten’ – Tirza Kater & Tim Mathijsen over kunstenaarsinitiatief Marwan
Sinds een jaar of drie runt het kunstenaarsstel Tirza Kater en Tim Mathijsen samen kunstinitiatief Marwan in het centrum van Amsterdam. Hoogste tijd om ze eens op te zoeken. Komende zaterdag opent een nieuwe solo met werk van Evita Vasiljeva.
In de kleine ruimte van Marwan op de Fokke Simonszstraat (parallel aan de Lijnbaansgracht) krijg ik alvast een kop thee van Tirza Kater terwijl Tim Mathijsen nog druk in gesprek is met Evita Vasiljeva over mogelijke ophangsystemen voor de werken die zij binnenkort in Marwan zal presenteren. Vasiljeva en Mathijsen kennen elkaar van hun tijd aan De Ateliers. De komende weken werkt zij in Marwan aan Your mind is a house and you live in the kitchen. Ze maakt daarvoor nieuw werk en past al bestaand werk aan de ruimte aan. En daarmee is ze ook de eerste officiële resident van Marwan. (Ook al heeft Franzi Müller Schmidt ook ooit een meer informele residentie gehouden op de eerdere locatie van Marwan op de Czaar Peterstraat, vertelt Tirza Kater.)
In 2016 vindt de eerste tentoonstelling onder de naam Marwan plaats in een grote zolderruimte met veel balken op de Czaar Peterstraat. Tirza Kater en Tim Mathijsen delen die studioruimte van ongeveer honderd vierkante meter. ‘We begonnen toen ik net klaar was bij De Ateliers en op dat moment verlieten heel veel goede kunstenaars om ons heen de stad. Sommigen daarvan hadden heel weinig of geen werk laten zien in de stad’, begint Tim Mathijsen. Een van hen is schilder Jannis Marwitz, een goede vriend, ze besluiten hun studioruimte te gebruiken als tentoonstellingsruimte om zijn werk toch nog in Amsterdam te laten zien.
[blockquote]‘De eerste show was vrij spontaan en hals-over-de-kop. Het was niet zo van “we willen een kunstruimte beginnen” we hadden de ruimte en we wilden het werk van Jannis tonen’
Het organiseren van publieke toonmomenten voor bevriende kunstenaars deed Tirza Kater al een tijdje. Samen met Marek van de Watering organiseerde ze het residentieprogramma Home Alone. ‘Als mijn ouders op vakantie waren, nodigde ik kunstenaars die ik bewonderde of daar vond passen uit voor een residency. Daar ontdekte ik dat ik graag dingen organiseer, mensen bij elkaar breng en uitnodig op niet-alledaagse plekken’, vertelt ze. Mathijsen valt in: ‘Het was een soort vakantiehuisresidentie.’ Kater gaat verder: ‘Aan het einde van het verblijf was er altijd een publiek moment. Styrmir Örn Guðmundsson heeft een concert gegeven en Jacob Dwyer heeft een film laten zien en het interieur van het huis veranderd. Die film ging ook heel erg over het huis; hij maakte bijvoorbeeld fictieve personages van mijn ouders. Lola Bezemer heeft juist alles bedekt met stoffen.’ Mathijsen: ‘Ruimte is zo belangrijk als je bezig bent met kunst en er lijkt niet zoveel van te zijn. Dus als je ouders op vakantie zijn of je hebt een heel mooi en groot atelier tot je beschikking, moet je die ruimte oogsten.’ Kater: ‘Het is voor mij ook belangrijk dat het privéruimtes zijn, zoals het huis van mijn ouders of onze studio. Er is volgens mij een behoorlijk gebrek aan ruimtes buiten je eigen huis waar je kunt samenkomen of naartoe kunt gaan zonder ervoor te moeten betalen.’
Aan de naam Marwan blijkt een leuke anekdote te zitten. Kater vertelt: ‘Marwan Hamdan is een goede vriend van ons en hij is vrijwel meteen terug naar Beiroet gegaan na zijn verblijf aan De Ateliers; we hebben de ruimte naar hem vernoemd.’ ‘Omdat wij hem nogal missen,’ vult Mathijsen aan. ‘De eerste show was vrij spontaan en hals-over-de-kop. Het was niet zo van “we willen een kunstruimte beginnen” we hadden gewoon de ruimte en we wilden het werk van Jannis tonen. Jannis runt zelf een kunstruimte in Hamburg met zijn vriendin genaamd Betongalerie – Türme der Hoffnung.’ Kater haakt in: ‘En hij zei tegen ons: “Als je niet vanaf het begin een naam hebt, ben je gewoon het adres.”’ ‘In gesprek met wat vrienden werd het idee geboren om de ruimte naar Marwan te vernoemen. Wij hadden dat eigenlijk weer laten liggen, maar dat idee was zelf in Brussel terecht gekomen, waar Jannis woont, en die zei tegen ons: “Supergoed dat jullie je ruimte naar Marwan noemen.” Wij hadden nog even zoiets van: “Huh, waar heb je het over?”, maar zo is het eigenlijk heel organisch ontstaan’, vertelt Mathijsen. ‘Marwan bleek ook heel vereerd’, vult Kater aan.
Staat Marwan dan ook symbool voor die vele kunstenaars die na een opleiding in Amsterdam te hebben genoten de stad weer ontvluchten door het gebrek aan woon- en werkruimte? Marwan zelf wilde gewoon terug naar Beiroet, vertellen ze. Maar dat Amsterdam geen vriendelijke stad is voor jonge en startende kunstenaars staat buiten kijf. Mathijsen: ‘Zelfs de kruipruimtes in huizen worden nu benut om exposities te maken dus er is echt een gigantische behoefte. En veel presentatieruimtes staan volgens mij ook onder grote druk.’ Tirza Kater denkt dat het toch vooral aan het gebrek aan betaalbare woon- en werkruimte ligt en niet zozeer aan een tekort aan presentatieruimtes dat kunstenaars de stad verlaten. Zonder huis is het helemaal lastig werk maken.
Naar het programma van de afgelopen jaren kijkend zie ik veel namen die aan De Ateliers of aan de DAI hebben gestudeerd – Kater studeerde aan de DAI en Mathijsen verbleef twee jaar op De Ateliers – dus ik vraag ze of ze veel van de mensen die ze uitnodigen voor een show al kennen. Dat blijkt grotendeels waar. Kater: ‘Veel mensen kennen we inderdaad al of willen we beter leren kennen door met ze samen te werken. Eigenlijk ontstaat er met iedereen een soort intense samenwerkingsband.’ Mathijsen: ‘Het is ook gegroeid de afgelopen paar jaar. Jannis was een goede vriend die we tentoon wilden stellen en zo is de bal gaan rollen. Dat heeft zich wel ontwikkeld.’ Tirza Kater: ‘Sinds we op deze locatie zitten [op de Fokke Simonszstraat] zitten is er wel een duidelijkere lijn in de programmering.’ Tim Mathijsen: ‘Ik denk dat we allebei graag een band opbouwen met het werk voordat we ernaartoe overgaan om het werk te presenteren.’
‘Een van de dingen waar we gaandeweg achter kwamen is dat veel van de kunstenaars met wie we werken ook zelf dingen organiseren. Het maakt de dialoog heel interessant’
Hoe typeren ze zelf de kunstenaar die bij Marwan toont? Tirza Kater: ‘Een van de dingen waar we gaandeweg achter kwamen is dat veel van de kunstenaars met wie we werken ook zelf dingen organiseren. Misschien is dat sowieso kenmerkend voor de kunstenaar van nu, dat ze veel dingen doen. Het maakt de dialoog heel interessant; wij leren veel van hen en zij zijn zich bewust van hoe de dingen kunnen werken als je alles zelf organiseert. Veel van de kunstenaars waar wij de afgelopen tijd mee werkten voeren een feministische praktijk.’ Tim Mathijsen: ‘Het is sowieso kenmerkend voor een kunstenaarsinitiatief, denk ik, dat alles in dialoog gaat.’ Valt hun eigen kunstenaarschap te combineren met alle organisatie rondom Marwan? Kater antwoordt dat ze Marwan als haar praktijk ziet. Mathijsen heeft nu een residentie bij Wiels in Brussel, wat betekent dat Kater Marwan vooral draaiende houdt. (Lees HIER de brief die Mathijsen deze zomer schreef vanuit Brussel.) Kater: ‘Ik denk dat er een artistieke manier is van organiseren maar ik vind het nog lastig dat precies te duiden.’ Mathijsen: ‘Bij mij informeren de twee dingen elkaar, maar ze staan wel los van elkaar. Ik werk veel ruimtelijker, meer als beeldhouwer en ik denk dat jij, als ik dit mag zeggen, [kijkt naar Tirza] dat jij meer vanuit de theorie en het denken met werk bezig bent. Op de een of andere manier informeert dat de kunstenaars die we kiezen. Het zijn altijd kunstenaars geweest die een interventie in de ruimte maken maar er is ook een inhoudelijke lijn, zeker het afgelopen jaar.’ De meeste kunstenaars die in Marwan tonen maken ruimtelijke interventies met een duidelijke theoretische of conceptuele inslag.
De ruimte waar Marwan zit is eigenlijk deel van de opslagruimte van Galerie AKINCI (die aan de andere kant van het blok aan de Lijnbaansgracht zit). Tim Mathijsen werkt al vrij lang voor AKINCI en ze zijn op een gegeven moment met elkaar in gesprek gegaan over de ruimte waar Marwan nu zit. ‘Ik vond het zo’n mooie ruimte en ik wist dat het niet volledig benut werd. De ruimte is nog steeds van AKINCI maar wij mogen hier onze autonome praktijk houden, wij hebben geen commerciële banden met hen maar we kunnen ze bijvoorbeeld wel om advies vragen.’
Zijn er plannen om meer van dit soort niet volledig benutte ruimtes te gebruiken voor kunstpraktijken? Er komt een weifelend antwoord. Mathijsen: ‘Ik denk wel dat het moet gebeuren. Amsterdam zit in een kritische fase. Ik ben bang dat het straks heel slecht gaat met Amsterdam als het zo doorgaat. Ruimte wordt zo schaars. Het is een wonder dat we op deze locatie kunnen zitten en dat komt omdat wij een goede band met AKINCI hebben.’ Kater: ‘Ik zou ook liever zien dat andere mensen dat zouden doen.’ We praten over de vele kunstinitiatieven in Amsterdam die antikraak ergens verblijven en daardoor vaak overgeleverd zijn aan de wensen van stadsdelen en andere instituten. Marwan hoeft geen rekenschap af te leggen van hun aanwezigheid in de buurt. Ze hoeven de buurt niet op te leuken of te verbeteren, ze werken niet op andermans voorwaarden of voor anderen en dat is een luxepositie die ze danken aan AKINCI die hen de ruimte biedt. De situatie is zo een stuk minder precair. Artistieke autonomie is genoeg en dat zou veel vaker het geval moeten zijn, vinden we alle drie. Geen voor wat hoort wat, maar ruimte benutten en aan anderen aanbieden omdat het kan.
LEES MEER OVER DE POSITIE VAN JONGE KUNST EN JONGE KUNSTENAARS IN METROPOLIS M NR 5-2019 CATALOGUE IMAGINÉ – JONGER DAN VEERTIG. NU IN DE WINKEL. ALS JE NU EEN ABONNEMENT NEEMT, STUREN WE JE HET LAATSTE NUMMER GRATIS TOE. MAIL JE NAAM EN ADRES NAAR [email protected]
Evita Vasiljeva – Your mind is a house and you live in the kitchen, Marwan, Amsterdam 2.11 t/m 1.12.2019
Kijk HIER voor het programma van Marwan
Zoë Dankert
schrijft