Installatie Vleeshal Middelburg, 2018
Ter nagedachtenis aan Andrea Éva Győri (21 april 1983 – 19 maart 2022) – Lichaamsmantra
Ons bereikt het verdrietige bericht dat Andrea Éva Győri op 19 maart is overleden. Ter nagedachtenis aan haar herpubliceren we een portret dat Alix de Massiac schreef naar aanleiding van een ontmoeting met haar toen ze haar tentoonstelling voor de Vleeshal in Middelburg voorbereidde.
De wetenschap dat Andrea Éva Győri getroffen werd door borstkanker en ze gedwongen werd afscheid te nemen van haar borsten, kantelt de perceptie van haar toch al vrij confronterende werk. Van de geestige maar ook ongemakkelijke omcirkeling van het lichaam in zijn meest grondige lichaam-zijn, verandert het in een bezwering van wat onafwendbaar is gebleken te zijn: een ernstige ziekte. Het maakt het werk nog persoonlijker en complexer.
Het zijn tekeningen die de urgentie van het lichaam tonen. Roze billen worden rode penis, methodisch omcirkeld door gele strepen, dezelfde kleur waarmee korte teksten toelichting geven op de getoonde handelingen. De tekeningen dienen als handleiding, vertelt de Hongaarse kunstenaar Andrea Éva Győri me. Hoe een vrouw door middel van penetratie een orgasme krijgt (ter informatie, enkel twintig procent van de vrouwen heeft een orgasme zonder externe stimulatie), maar ook hoe de binnenkant van het lichaam door middel van de vingers kan worden verkend en in kaart gebracht. Leg je ogen op je vingers en ga op reis door je lichaam via de vagina met de hand als verlengstuk van de verbeelding.
Soms valt het me niet mee om als interviewer binnen een paar uur een band te scheppen met een wildvreemde kunstenaar die vervolgens zonder angst of schroom over de artistieke praktijk moet kunnen praten. Győri is bekend met een wellicht nog vertrouwelijkere variant van dit proces. In het boek Vibration Highway dat eerder dit jaar is uitgebracht wordt het eerste deel gewijd aan getekende masturbatie sessies die zij in haar studio hield. Met vrouwen die ze soms zijdelings kende maar nog vaker helemaal niet dronk ze bij een eerste ontmoeting koffie om ze vervolgens mee te nemen naar haar studio. Daar kwam het samenzijn verder op gang. De vrouw masturbeerde en deelde haar seksuele fantasieën terwijl Győri tekende. Intiemer kan haast niet. Het levert grote tekeningen op met borsten, benen en billen in dun potlood op wit vlak, de cruciale zones geaccentueerd met daar waar nodig kleur om de correlatie tussen fantasie en lichaam te tonen. Het is een praktijk waarvan de oorsprong in haar jeugd ligt, in haar relaties met vriendinnen waarbij met veel nieuwsgierigheid en levenslust in groepsverband opwindende ervaringen, gedachtes en handelingen werden uitgewisseld. De sessies uit Vibration Highway kunnen in die zin gezien worden als een verlengstuk van iets wat met de tijd en het verwijderen van omstandigheden voor collectieve lichamelijkheid langzaamaan vervaagd. Een collectieve overdracht van praktische kennis die kan worden ingezet voor de meer esoterische aspecten van de menselijke belevenis.
Een andere serie met een therapeutische ondertoon zijn de tekeningen voor Deep Muscle Relaxation waarin ze mensen door hun angsten heen loodst via een reeks performatieve handelingen. Sluit je ogen en stel je voor dat er een olifant langzaam over je heen loopt; hoe voelt het om een citroen te traumatiseren, helemaal fijn te persen, het sap langs je vingers te laten druipen en de schil uit elkaar te laten vallen? Het lichaam is geen slachtoffer meer van ongecontroleerde angstaanvallen, maar roept samen met het brein actief de spanning op en onderzoekt vervolgens de connectie tussen lichaam en geest. Agressiviteit vervangt passiviteit waardoor het fijnknijpen van een stuk fruit een oefening in mentale dominantie wordt. Het doet me denken aan een scène uit de sentimentele film Call Me By your Name waarin de ontluikende seksualiteit van de jonge Elio wordt getoond via een sappige perzik gevuld met diens zaad, waar prompt en bewust in wordt gebeten door zijn geliefde. Klef en licht grensoverschrijdend, met fruit als drager van een fantasie en de daarbij behorende eigenschappen, onderworpen aan de wil van degene die het in zijn of haar handen houdt.
We praten uiteraard over de lichamelijkheid van haar praktijk, en daar komt al snel haar eigen ervaring om de hoek kijken. Bij Győri is een half jaar geleden een vorm van borstkanker gediagnosticeerd waardoor beide borsten zijn geamputeerd. Is het lichaam een profeet die het onderbewuste zacht doch indringend influistert? Het werk liegt er niet om. In 2013 begon ze als bezwering een project rondom borsten en de gele cellen die haar zo beangstigden. In de tekeningen nemen de ongecontroleerd delende cellen angstaanjagende vormen en proporties aan, en fileren, infiltreren of belagen de borst waarvan enkel de roze tepel een kwetsbare onderbreking vormt van de anders zo ogenschijnlijk onaantastbare heuvel wit vlees.
In de Vleeshal toont Győri verschillende variaties op een uniek afgietsel van haar borsten voor de operatie. Ontdaan van het imago of de verwachtingen omtrent de moeder en de hoer kan haar bovenlijf zich op verschillende manieren manifesteren en ontpoppen tot drager voor een siliconen raket, felgekleurde regenboog of vliegtuig. Wie houdt je nog tegen als zwaartekracht niet meer van invloed is op je lichaamshouding? De androgynie van een platte borstkas en daarmee gepaarde ambivalentie zijn nieuw voor Győri, en het afscheid ervan heeft ze geformaliseerd door samen met haar moeder een film te maken waarin ze op rituele wijze afscheid neemt, in een poging de genezing in werking te zetten. Haar moeder leidt ons net zo goed als Győri, en reciteert in haar body met bijbehorende panty gedecideerd de zelfgeschreven mantra’s. Door angsten in de ogen te kijken, misschien zelf de oogkassen en het vochtgehalte ervan goed te inspecteren wordt het al enigszins uit ons gebeiteld, opdat we licht gehavend maar vooral springlevend standhouden.
In 2012 startte ze een douche tour, waarbij ze steeds bij mensen werkzaam in het kunstcircuit of zelfs (kleine) instellingen ging douchen. In ruil voor een wasbeurt mocht er een video en foto van haar gemaakt worden. Op YouTube staat een filmpje van negentien seconden waarin Győri gehurkt in een badkuip schaapachtig naar de camera lacht. De sfeer is melig, met een zonnig deuntje op de achtergrond. Toch is er geen still of bewegend beeld te vinden waarin haar lichaam in volle glorie te bewonderen is. Dan weer half verscholen achter het douchegordijn, dan weer preuts met de handen werkend, niet als verkenner maar juist als visuele uitsmijter. Het is de intersectie tussen privé en publiek die hier wordt bemiddeld voor de onzichtbare derde persoon die zich ergens halverwege tussen de cameralens en ons eigen netvlies bevindt. Een andere video waarin ze via haar handen een gesprek met haar borsten aanknoopt, ze manipuleert en stimuleert, typeert Győri als seksueel zonder dat echt te zijn, simpelweg omdat we deze vorm van intimiteit vrijwel exclusief met seksualiteit associëren. Het zijn de vertakkingen van de velerlei betekenissen die rondom het concept intimiteit floreren waar Győri in haar praktijk onafgebroken onderzoek naar doet. Aan de hand van tekeningen, sculpturen, installaties, performances en video’s verenigt Győri haar intuïtieve onderzoek met geleende professionele werkwijzen, en houdt het tussen een handboek en een dagboek.
Alix de Massiac
is redacteur bij Metropolis M en maakt podcasts