Beeld door Gijsje Heemskerk
Podcast Bernice Nauta & Gijsje Heemskerk – Stervelingen in de eeuwige herhaling – Deel 1. Verleden, Murwer en het zwaard van Ommerschans
Wij vroegen kunstenaars om een podcast te maken voor Metropolis M. Bernice Nauta en Gijsje Heemskerk wijden zich in een driedelige serie aan de mogelijkheid van het verwerpen van de lineaire tijd, aan de hand van gesprekken met en over kunstenaars uit het verleden, het heden en de toekomst.
Deze driedelige podcastserie behelst een audiowerk van kunstenaars Bernice Nauta en Gijsje Heemskerk. Door het idee van een lineaire tijd te verwerpen zijn we in staat gesteld door de tijdcirkels heen te bewegen. Zodoende zijn we een speculatief onderzoek gestart naar het verleden, heden en de toekomst.
1. In deze eerste aflevering zullen wij, Bernice Nauta en Gijsje Heemskerk, afreizen naar het verleden. De prehistorie om precies te zijn. Met de hulp van curator van het Rijksmuseum van Oudheden Luc Amkreutz achterhalen we de oorsprong van een magisch zwaard dat reeds duizenden jaren oud is en nog altijd zijn magische krachten blijkt te bezitten.
OPEN DE PODCAST HIER (OF OP SPOTIFY) EN MAAK KENNIS MET MURWER, DE KUNSTENAAR UIT DE BRONSTIJD
[h1]Bernice Nauta & Gijsje Heemskerk over Stervelingen in de eeuwige herhaling
Hoe kennen jullie elkaar? Hebben jullie vaker samengewerkt?
[answer Gijsje Heemskerk & Bernice Nauta] We kennen elkaar vanaf ongeveer ons zestiende. Dus inmiddels bijna ons halve leven. Bernice was een vriendin van een klasgenoot van Gijsje. We hebben vaker samengewerkt aan tentoonstellingen en nu zitten we samen in een collectief genaamd Hunebed met Derk Thijs, Wouter Venema, Freija van Dijk en Simon Kentgens.
Welke interesse delen jullie?
[answer Gijsje Heemskerk & Bernice Nauta] We hebben beiden een interesse in zowel wetenschap als het occulte of obscure. Daarnaast zijn we beiden grote liefhebbers van de tekenkunst. Voor ons is tekenen een reis door de tijd. De tekening is als geen ander medium eenvoudig voor een toeschouwer te reconstrueren. De potloodlijnen kunnen getraceerd worden tot hun oorsprong. Een toeschouwer is in staat te begrijpen hoe het werk zich heeft kunnen voltrekken. Dit is bij andere media veel ingewikkelder en dus onbegrijpelijker, waardoor een vergelijkbare reis door de tijd onmogelijk wordt gemaakt. Als je het tekent, dan transformeer je tijd naar ruimte, want dan zie je alles tegelijk.
Is er een aanleiding voor jullie huidige interesse in cyclische tijd?
Zoals gezegd zijn we beiden geïnteresseerd in wetenschap en het occulte. Zowel binnen wetenschap, zoals natuurkunde, als in bijvoorbeeld scheppingsmythen (denk aan Genesis) speelt de notie van tijd een belangrijke rol. Daarnaast is het in de filosofie een belangrijk terugkerend thema. Zo heeft Immanuel Kant gezegd dat we ruimte en tijd door een spreekwoordelijke bril ervaren, gecorrumpeerd, zodat we het als mens kunnen begrijpen. Maar die vorm van ruimte en tijd is dus subjectief, de echte vorm kunnen we nooit achterhalen. Het idee dat iets niet te achterhalen valt spreekt bij ons enorm tot de verbeelding.
Jullie besloten op een gegeven moment er een podcast van te maken. Waarom een podcast?
In onze beider praktijken speelt het maken van verhalen een belangrijke rol. Daarnaast maken we alletwee, afzonderlijk van elkaar, steeds vaker gebruik van audio. De vorm van een podcast past dus goed bij ons. We zien deze drie afleveringen enerzijds als een podcast, anderzijds als een audiowerk.
Het idee dat iets niet te achterhalen valt spreekt bij ons enorm tot de verbeelding
Jullie besloten je te richten op het verleden, het heden en de toekomst, en daar gesprekspartners bij te kiezen. Waarom deze structuur – het klinkt heel lineair, juist niet cyclisch.
Dat zou je kunnen zeggen, maar je zou het ook als verschillende punten in een cirkel kunnen zien, die elkaar steeds weer opnieuw opvolgen. De vraag is dan alleen voor wie? Een meta-persoon die het tafereel aanschouwt? De termen ‘verleden’, ‘heden’ en ‘toekomst’ gebruiken we om kantiaanse redenen. Het is de bril waardoor wij de wereld waarnemen en waardoor het voor ons stervelingen begrijpelijk wordt. De afleveringen zijn al best experimenteel en we willen de luisteraar enigszins bij de hand nemen en niet volledig afschrikken met onze soms wat losgeslagen fantasie. Een tweede reden heeft te maken met het volgende; wij kozen voor de rol van een soort gidsen tussen de lineaire blik en niet lineaire realiteit in. We nemen de luisteraar mee naar wat het verleden genoemd wordt, dit is een manier om ten gehore te brengen dat de wijze waarop de tijdlijn en het kunsthistorisch canon ingedeeld is ook doorbroken kan worden. Een voorbeeld is dat kunst uit het verleden anders wordt gezien dan uit het heden. Het wordt gezien als artefacten en er is geen individuele auteur bekend. Wij kozen er dus voor om een vorm uit het nu uit te wisselen met het werk van een kunstenaar uit de Bronstijd, en een individuele stem aan de kunstenaar te geven. Waardoor het artefact, het zwaard van Ommerschans, uit de rol van artefact komt.
In deze aflevering maak je kennis met Murwer, een kunstenaar actief in de Bronstijd. Deze kunstenaar heeft het zwaard van Ommerschans vervaardigd
Was het lastig kiezen wie te spreken, bijvoorbeeld in deze eerste aflevering: het verleden?
Dat was niet lastig. Eigenlijk was dat het eerste wat ons te binnen schoot. De prehistorie is misschien wel het meest fascinerende onderdeel van de geschiedenis, aangezien er geen geschreven bronnen over bestaan. De onderzoeker moet dus voor een deel speculeren. Dus haar, hen, of zijn fantasie gebruiken. Waardoor er tot op zekere hoogte een link met het kunstenaarschap ontstaat. Het was ontzettend leuk om met Luc Amkreutz van het Rijksmuseum van Oudheden te spreken. Hij kan ontzettend mooi vertellen en heeft bovendien veel bijzondere kennis tot zijn beschikking.
Kunnen jullie iets meer vertellen over deze eerste aflevering.
In deze aflevering maak je kennis met Murwer, een kunstenaar actief in de Bronstijd. Deze kunstenaar heeft het zwaard van Ommerschans vervaardigd. Een zwaard uit de Bronstijd die zo bijzonder is dat we nu met al onze techniek en kennis dit onmogelijk kunnen namaken. Het is zo dun gegoten dat zowel met de modernste technologie als met meer ambachtelijke methodes het uitgesloten is om het na te maken. Die kennis is volledig in de vergetelheid geraakt. Dat is op zich al bijzonder, maar nu is het ook nog eens zo dat dit pronkstuk van de Bronstijd, het meest hoogstaande technologische object van toen, geofferd is. Waarom zou iemand dat doen?
Was het leuk: een podcast maken?
Ja. We houden heel erg van werken met geluid, foleys en muziek. Je kunt echt een geloofwaardige, fictieve ruimte maken met geluid. We gaan dit jaar ook samen een film maken, als een volgende stap in het creëren van een verhaal en (fictieve) wereld. De film gaat over planten, het komt volgend jaar in een expo in Marres samen met het collectief waar we deel van uitmaken.
Inhoud en concept: Bernice Nauta en Gijsje Heemskerk
Vormgeving geluid: Suzanne Boekestijn
Muziek: Lyckle de Jong, Bernice Nauta
Stemacteur: Sander van de Pavert
Met dank aan: Jacqueline Fiolet van Beyond Medicine, June Yu, Stroom Den Haag, Stichting Stokroos en Luc Amkreutz en het Rijksmuseum van Oudheden.
Tekeningen: Gijsje Heemskerk
OPEN DE PODCAST HIER