Piotr Amianovski, ‘Me and Mariupol’, filmstill, 2022.
‘No one will say my words for me, No one will do my job for me…’
Terwijl de oorlog in Oekraïne woedt, volgen we vanuit Nederland de ontwikkelingen voornamelijk via kranten, het nieuws of online blogs. Maar ook in de hedendaagse- of, beter gezegd, actuele kunst worden de ontwikkelingen gedeeld en uitgewerkt. Binnen de context van het project It’s OK… Drop-In for common uncertainties stelt de Oekraïense curator Kateryna Filyuk een vijfdelig programma samen van ontmoetingen tussen de Oekraïense cultuur en het Nederlandse publiek. Onder de titel No one will say my words for me, No one will do my job for me pogen vijf Oekraïense stemmen een meervoudig antwoord te formuleren op de recente en zich nog altijd ontwikkelende geschiedenis van Oekraïne.
Ik spreek af met Filyuk en kunstenaar Jeanne van Heeswijk via Zoom om meer te weten te komen over het project en hun rol erin. Vanuit de Drop-In op Oudekerksplein 3 in Amsterdam vertellen ze me dat ze elkaar ontmoetten via curator Katia Krupennikova, een gemeenschappelijke kennis. Sinds 2021 werkt van Heeswijk aan It’s OK… Drop-In for common uncertainties, een langdurig collectief project in en rondom de Oude Kerk op de Wallen, waar samen met buren, denkers, kunstenaars en toevallige voorbijgangers wordt nagedacht over lokale en globale urgenties, collectief nieuwe mogelijkheden worden voorgesteld en verschillende realiteiten worden besproken, in tijden van continue crisis. Nadat Van Heeswijk en Filyuk met elkaar in contact kwamen, besloten ze binnen het kader van Drop-In een programma met Oekraïense makers te organiseren.
Filyuk is hoofdcurator van het culturele platform IZOLAYATSIA in Kyiv maar woont zelf al een aantal jaar niet meer in Oekraïne. Wel onderhoudt ze intensief contact met de kunstwereld daar, dat sinds de Russische invasie steeds meer is toegenomen: ‘Het is belangrijk om in contact te blijven, al is het maar om te vragen hoe het daar gaat. Maar ik help kunstenaars ook met het vinden van buitenlandse residencies, mochten ze het land willen verlaten. Voor dit project heb ik vooral makers uitgenodigd die ik al ken, maar ook een aantal die ik recentelijk via-via heb leren kennen.’
[blockquote]‘Er is zo’n rijke kunstscene in Oekraïne, het is belangrijker dan ooit om hier aandacht voor te vragen’
Hedendaagse kunst, zo valt te lezen in het persbericht, kan juist in tijden van crisis dienen als universele taal waarin op scherpe maar genuanceerde wijze de wereld in beeld gebracht kan worden, zelfs terwijl deze voor onze ogen aan verandering onderhevig is. Kunst kan ons aanzetten tot nadenken, ons helpen empathie en een dieper begrip te kweken van situaties die anders ongrijpbaar blijven. Filyuk voegt toe: ‘Er is zo’n rijke kunstscene in Oekraïne, het is belangrijker dan ooit om hier aandacht voor te vragen. Het is ook cruciaal om ervaringen en stemmen vanuit de eerste hand te delen, omdat veel van onze cultuur nog vanuit Russisch perspectief wordt gezien en bestudeerd.’
Om die reden zal Filyuk niet alle evenementen zelf presenteren, maar heeft ze ook andere professionals uit Oekraïne uitgenodigd, om meer stemmen in de gesprekken te mengen. ‘Als curator vind ik het belangrijk om in een groep te werken en dialoog te creëren tussen collega’s. Daarom heb ik zogeheten hosts uitgenodigd om bepaalde evenementen te presenteren en te begeleiden. Voor de filmscreenings heb ik bijvoorbeeld twee architecten uitgenodigd, Fulco Treffers en Marjo van Schaik, zij zitten nu in Lviv maar ze zijn ook in Marioepol geweest. De oorlogsdagboeken van Yevgenia Belorusets zullen worden gepresenteerd door Alexandra Tryanova.’
Het programma omvat vijf evenementen die variëren van lezingen over dekolonisatie door kunstprofessionals uit Oekraïne tot kunstwerken gemaakt in reactie op de huidige situatie, voordrachten uit oorlogsdagboeken geschreven in Kyiv, filmvertoningen van beelden uit het belegerde Marioepol en een geluidsvoorstelling van Oekraïense volkscultuur uit de Donbas. De evenementen zullen wekelijks plaatsvinden gedurende anderhalve maand op Oudekerksplein 3, een zijruimte van de Oude Kerk in Amsterdam. De audiowandeling in Den Haag getiteld The Kyiv of Hague: Memories Look at Me (18.6.2022), die wordt georganiseerd door filmregisseur Piotr Armianovski en Anna Khvyl, is als zesde evenement aan het programma toegevoegd.
‘Ik heb geprobeerd om vruchtbare grond te creëren voor dialoog'
In de vijf ontmoetingen en de audiotour zullen bezoekers en deelnemers handvatten worden aangereikt om een dieper begrip te kweken van de huidige situatie, om discussie aan te gaan, en om een brug te slaan tussen de oorlog in Oekraïne en het dagelijks leven in Nederland. Filyuk: ‘Ik heb geprobeerd om vruchtbare grond te creëren voor dialoog tussen mensen die iets weten over Oekraïne, mensen die een vonk in het gesprek kunnen brengen, en het publiek in Amsterdam.’
De titel voor het project, No one will say my words for me, No one will do my job for me, is een citaat uit een gedicht van de Oekraïense dichter Serhiy Zhadan, die afgelopen maart genomineerd werd voor de Nobelprijs van de Literatuur. In zijn gedichten stelt hij dat het vertellen van het eigen verhaal, en het formuleren van een geschikte vocabulaire, in handen ligt van het Oekraïense volk zelf. Met No one will say my words for me, No one will do my job for me wordt een poging gedaan deze verantwoordelijkheid te delen. Want ze staan er niet alleen voor.
Programma:
3.5.2022 om 18:00: Performance: Save Heritage by Irina Ozi
10.5.2022 om 18:00: The War Diary of Yevgenia Belorusets, Firefly Frequencies Radio
24.5.2022 om 18:00: Reader presentation: Blind spots, dead pixels: on the decolonial approach and anthropogenic perspectives in Ukraine by Lia Dostlieva & Andrii Dostliev
7.6.2022 om 18:00: Filmvertoning: Piotr Armianovski, Me and Mariupol (2017), Zoya Laktionova Territory of Empty Windows (2020), Romea Muryn and Francisco Lobo, Centrallurgy (2015)
14.6.2022 om 18:00: Sound performance: Dyvyna: The Songs of Resilience
18.6.2022 om 14:00: Audiowandeling in Den Haag: The Kyiv of Hague: Memories Look at Me (locatie TBA)
De voertaal van alle evenementen is Engels.
Alle evenementen, behalve de stadswandeling in Den Haag, vinden plaats op Oudekerksplein 3 te Amsterdam.
Voor meer informatie over de evenementen en het programma kan hier het persbericht worden gelezen en hier de Facebookpagina worden geraadpleegd.
Laura van den Bergh
is schrijver, redacteur en en onderzoeker