Amerikaanse videokunstpionier Bill Viola (73) overleden
De Amerikaanse videokunstenaar Bill Viola is op 73-jarige leeftijd overleden aan de gevolgen van alzheimer. Viola geldt als een belangrijke pionier van de videokunst die erin is geslaagd een groot publiek te interesseren voor dit relatief nieuwe medium. Dit voorjaar had hij nog een ruim overzicht in Luik waar bijna 100.000 bezoekers op afkwamen. Kenmerkend voor zijn werk is de schilderachtige weergave van sterk vertraagde opnames rond de universele thema’s van het leven.
Ruim vijftig jaar omspant de carrière van Bill Viola, die vooral na zijn deelname aan de Biënnale van Venetië in 1995 een enorme vlucht nam. Een van de werken die hij er toonde was The Greeting, later aangekocht door Museum De Pont in Tilburg. Het monumentale videowerk toont de ontmoeting van drie vrouwen, geïnspireerd op de Visitatie van Maria en Elisabeth, zoals eeuwen eerder geschilderd door Jacopo da Pontormo (1494-1557), in extreme vertraging. Het werk is typerend voor de kunst waarmee hij wereldfaam verwierf: naar schilderkunst neigende video’s die op een groot scherm worden gepresenteerd. Was videokunst altijd sterk verbonden aan de monitor geweest, bij Viola werd het kijken naar video’s een filmische ervaring die je als bezoeker oog in oog deed staan met figuren die minstens zo groot zijn als jezelf.
Viola werd geboren in New York. Hij tekende veel maar ging op het advies van zijn vader toch eerst naar de universiteit alvorens op latere leeftijd de kunstacademie te bezoeken. Daar schreef hij zich direct in voor de videocursus, waar hij terloops mee in contact was gekomen. Hij zou het medium altijd trouw blijven. Het vastleggen van de beweging, van het leven, was dankzij video mogelijk geworden. Hij noemde video een verlengstuk van de energie die ook onze hersenen en het lichaam aanstuurt.
Viola’s werk is doortrokken van een religieuze ondertoon. Al op de universiteit las Viola islamitische, boeddhistische en christelijke mystieke teksten, in de jaren tachtig ging hij in retraite in Japan voor de bestudering van het zen-boeddhisme. Ook bijbelverhalen en de Italiaanse schilderkunst van de Renaissance waren vaak zijn inspiratiebron.
Zijn internationale doorbraak was, als gezegd, in 1995 toen hij de VS vertegenwoordigde op de Biënnale van Venetië. In 1998 had het Stedelijk Museum in Amsterdam een grote en drukbezochte tentoonstelling van zijn werk. In 2015 waren twee van zijn films te zien in de Nieuwe Kerk in Amsterdam.
Viola is nooit gestopt met het verleggen van de technische grenzen van zijn praktijk. In 2002 werd zijn eerste werk in high-definition video, Going Forth By Day, gemaakt in opdracht van het Deutsche Guggenheim Berlijn en het Guggenheim Museum in New York. Dit vijfdelige “fresco” stelt de cyclus van het leven voor, van geboorte tot dood met momenten van vreugde en verdriet. Deze installatie op de grootste schaal tot nu toe biedt kijkers een visuele gids voor thema’s van het menselijk bestaan: individualiteit, maatschappij, dood en wedergeboorte. Het werk werd bijna voortijdig voltooid, vlak voor de traumatische gebeurtenissen in de Verenigde Staten op 11 september 2001.
