metropolis m

Het zijn zwarte vrouwen die Esajas tekent en schildert. Metro54 schrijft in de zaaltekst dat ze put uit ‘experimentele zwarte feministische en artistieke tradities die beïnvloed zijn door 20e-eeuwse kunstenaars als Faith Ringgold’.

Ik herken ze niet direct, deze figuren, als dat zo had moeten zijn, maar ook zonder herkenning maken ze indruk. ‘Ze worden uitgenodigd in een gezamenlijk artistiek proces om het concept van de “solotentoonstelling” te proberen, te verschuiven, te ontmantelen en in twijfel te trekken, terwijl ook de grenzen tussen individueel auteurschap en collectiviteit vervagen.’

SISTER MINE: Between Holding On and Letting Go heet de tentoonstelling, naar een boek van Nalo Hopkinson en een gedicht van James Baldwin. Het zijn verhalen over solidariteit en gemeenschapszin, over overleven op je eigen manier. Met en voor elkaar. Nog een citaat uit de zaaltekst, die specifiek over de titel gaat: ‘In Sister Mine zijn de personages wezens die een buitengewoon leven leiden in symbiotische relaties, waarin verschillende zwarte artistieke tradities samenkomen die de materialiteit en het vermogen van verbeelding voorbij tijd en ruimte verkennen. Between Letting Go and Holding On is een echo van het gedicht Conundrum van de onnavolgbare James Baldwin. Het stelt de vraag hoe je het verschil weet tussen die twee en wat het betekent om je in die tussenruimte te bevinden.’

Esajas eist haar plek in een tentoonstelling die, ondanks de lastige betonnen ruimtes van Metro54, eenheid en warmte uitstraalt. Alle muren zijn gesaust in zachte tinten, die de tentoonstelling borgt, als bij een warm nest. Tegelijkertijd wordt elke ruimte opgedeeld door een hekwerk, dat als een dwarse tentoonstellingswand dient, tevens weefraam. Het zorgt ervoor dat de binnenruimte op een effectieve manier tot een semi-buitenruimte wordt, die de blik verplaatst en kantelt, zoals die toch al kantelde door de omkering van de werken en hun gevarieerde plaatsing laag tegen of hoog aan de muur. Het doel is verwarring van oriëntatie, waardoor de vloeiende verstrengeling die de voorstellingen kenmerkt zich architectonisch doorzet, en alles in zich op laat gaan ter accentuering van de diverse relaties van afhankelijkheid die hier op allerlei manieren zijn aangekaart.

Dit is een binnen/buitenruimte die zich niet door grenzen en obstakels wil laten hinderen. Heden en verleden verbindt, toen en nu, voor en achter, links en rechts; al die categorieën die we gebruiken om te duiden, iets op een plaats te zetten en te verbijzonderen, doen er als zodanig niets meer toe in deze wereld die wil vloeien. Tegelijkertijd laat Esajas zien dat in die vloeiende wereld zonder begrenzing verstrengeling, het elkaar helpen, steunen en vasthouden van levensbelang is.

Pelumi Adejumo omschreef het al eerder op metropolism.com als ‘afhankelijkheid als een voorwaarde’. Ze zei: ‘De lichamen in de tekeningen staan nooit op zichzelf […] ze schijnen in totale symbiose met elkaar te zijn. Er is sprake van subjectivering zonder manipulatie, objectivering of machtsspel. Afhankelijkheid wordt hier een conditie waar je niet onderuit kan, als een bestaansvoorwaarde.’

Adejumo zag ook dat die verstrengeling geen roze wolk is. Er is ook onrust, de onzekerheid die de verwarring met zich brengt: ‘Naast saamhorigheid verkennen de werken ook frictie. Dreiging, wanhoop en afkeuring laten zich zien in subtiele splitsingen of harde kleurcontrasten. Juist doordat het met lichte kleuren weergegeven gevoel van saamhorigheid de overhand neemt, komen die momenten van breuk of weigering hard binnen.’

Het hek is ook het hek dat we maar al te goed kennen van de uitsluiting, afbakening, ‘Abschotten’, zoals de Duitsers zeggen. De tentoonstelling toont ook hoe afhankelijkheid als buffer dient voor een vijandige omgeving. Met direct de vraag wie zich hier aan de veilige kant bevindt.

In haar bespreking liet Adejumo doorschemeren dat Esajas haar werk graag bij zich hield, ook als argwaan voor de motieven achter de interesse in haar werk, die in haar ogen te oppervlakkig was, te politiek gemotiveerd, te weinig echt betrokken op het werk zelf. Zo wil ze niet gezien worden. Dit werk is geen pamflet, geen vertegenwoordiger van een ‘agenda’.

In Metro54 krijg je nu de kans die gelaagdheid grondig af te pellen, en er kennis mee te maken buiten de attractie van het eerste moment om, voorbij het aanlokkelijke plaatje, en het te voelen, te ervaren eerder dan enkel te zien.