metropolis m

Antwerpen

Extra City Kunsthal

24/01.2013 t/m 02/02/2013

Extra City presenteert het complete overzicht van het videowerk van Anja Kirschner (1977) en David Panos (1971), die sinds 2006 samenwerken. Zij is Duitse, hij een Griek. Samen wonen ze afwisselend in Londen en in Athene en maken ze kunst waarin verschillende invloeden voelbaar zijn. Hun films hebben Griekse, Duitse, Britse en andere voedingsbodems. Ook performance, drama en historisch onderzoek vinden een weg naar hun werk. Hun laatste film en tevens hoofdwerk in de tentoonstelling is Ultimate Substance (2012), dat op een veelhoekig frame wordt geprojecteerd.

De video-installatie handelt over de aanmaak en introductie van zilveren munten in het oude Griekenland. Zodra die in de samenleving werden binnengebracht – zo luidt de hypothese van het duo – ontstond een cognitieve verschuiving met grote gevolgen. Voorheen ontleedde men macht aan sociale factoren, zoals afkomst. Met de introductie van een munt verliet men die werkelijkheid en betrad men een andere: een wereld waarin geld aanzien gaf en waar, analoog aan de abstractie van het getal, abstract kon worden gedacht. Daardoor ontstond een intellectueel klimaat waarin wiskunde, filosofie en drama konden ontkiemen.

Kirschner en Panos hebben de film deels opgenomen in het geldmuseum van Athene. Ook draaiden ze op en rond de mijn van Lavreotiki, waar het zilver werd opgedolven voor de munten die leidden tot het ontstaan van de stadstaat Athene. Ultimate Substance is opgezet als een half uur durende montage van uiterst korte, abrupt afgesneden fragmenten. In de pikdonkere ruimte worden beelden getoond van slaven aan het werk in het ruwe binnenste van de aarde. De slaven worden afgewisseld met motorracers op de rug van de berg, stads- en landschapsgezichten, munten in museumvitrines en elegante beelden van bewegende lichamen tegen een groene achtergrond. Een schoolklas bezoekt het museum en krijgt er filosofisch getinte vragen over ethiek en culturele ontwikkeling. Soms wordt het scherm zwart en groeit er uit een lijn een driedimensionale, wiskundige tekening, begeleid door een snerpende toon die door merg en been gaat. In de film worden mooie bruggen geslagen tussen verleden en heden, donker en licht, mens en materie, beweging en rust. Kirschner en Panos kennen in hun werk veel gewicht toe aan de performance en dat levert ook hier beklijvende beelden op.

Ultimate Substance is een verzorgd en gelaagd project, maar de stelling dat de inbreng van geld een culturele renaissance teweegbracht, wordt maar moeizaam verduidelijkt. De beelden verschaffen wel een indruk van een plek met een geschiedenis, maar ze geven weinig gestalte aan de gedachte die aan de basis ligt. Concept en werk staan te los van elkaar en dat is jammer omdat de hypothese zonder meer intrigeert.

In een andere installatie, Living Truthfully Under Imaginary Circumstances (2011) is dat probleem er helemaal niet. In dit werk worden acteeroefeningen van de Amerikaanse dramadocent Sanford Meisner (1905-1997) onderzocht. Meisner liet jonge acteurs telkens hetzelfde herhalen. Kirschner en Panos filmden de oefening in dialoogvorm, die – ingekort – ongeveer als volgt klinkt: ‘You’re blushing. I’m blushing. You’re blushing. I’m blushing. You’re bad. I’m bad. You’re bad. I’m bad.’ De conversatie lijkt op een mantra die de ene keer tot gelach van de acteurs leidt, en de andere keer tot nauwelijks verholen conflicten. Om die spontane emoties was het Meisner te doen, en gefilmd door Kirschner en Panos leveren de momenten van ‘waarheid’ ook trefzeker videowerk op. Living Truthfully Under Imaginary Circumstances vergt echter wel discipline van de toeschouwer. Het werk is bijzonder enerverend en heeft gelukkig ook een meeslepende kwaliteit. Uit de herhaling vloeit een hypnotische kracht voort die staat als een huis. Een beetje meer hiervan in Ultimate Substance en ook die video-installatie had alles gehad om te kunnen overtuigen.

Els Fiers

kunsthistoricus, criticus en schrijver, Gent