metropolis m

In de eerste uit een serie berichten van over de hele wereld vertelt Federico Geller over het project La Communitaria TV, waar zijn Argentijnse kunstenaarsgroep Grupo de Arte Callejero (GAC) uit Buenos Aires aan meewerkt. Onafhankelijke televisie van kunstenaarscollectieven is momenteel onderwerp van twee tentoonstellingen in Nederland: Satellite of Love in Witte de With en Reality TV in Casco Utrecht.

La Communitaria TV is een collectief werk dat geen onderscheid maakt en ook geen competitie zoekt tussen kunst, politiek en communicatie. Er is geen sprake van grensvervaging, want het erkent de grenzen niet. Abriendo Caminos, de organisatie achter La Communitaria TV, ontleent zijn naam aan een leus die in de roerige periode tussen eind 2001 tot midden 2002 populair was bij verschillende werklozenorganisaties (MTD’s): ‘Met het blokkeren van wegen openen zich nieuwe paden.’ De leus verwijst naar de acties van de piquetes, de wegblokkades van werkelozen, die hiermee de samenleving wilden herinneren aan het bestaan van miljoenen behoeftige mensen. Mensen met wensen voor een betere toekomst, wier rechten genegeerd worden.

Een groot gedeelte van de middenklasse bekeek de eisen van deze actievoerders, die piqueteros werden genoemd, met sympathie en herkenning. Het was de periode dat de politieke klasse zich in een crisis bevond en er maar niet in slaagde oplossingen te formuleren. Een periode waarin het kapitalistische basisprincipe van het privé-eigendom werd geschonden, doordat banken beslag legden op de particuliere spaartegoeden om een financieel systeem in stand te houden dat op de rand van de afgrond stond vanwege niet terugbetaalde leningen van verschillende grote bedrijven. Hieronder bevonden zich enkele belangrijke, in de jaren negentig geprivatiseerde bedrijven.

Het was ook de tijd dat de asambleas, de openbare bijeenkomsten van buurtbewoners in een aantal wijken bloeiden. Verschillende lege, door de eigenaren verwaarloosde fabrieken werden overgenomen door arbeiders. Er ontstonden in die tijd meer experimenten om een tegencultuur te vormen. Aan deze gebeurtenissen en acties namen veel kunstenaars en journalisten deel. Bewustzijn, engagement en actie vielen samen. Voor de meest strijdbare enthousiastelingen lag de revolutie om de hoek. Anderen zagen de gebeurtenissen als een voorzichtig begin van een nieuwe beweging. Zij waren later minder ontgoocheld toen het tij keerde. De overgangsregering van president Dualde kondigde maatregelen aan die een zogenaamde ‘normalisering’ van de crisis moesten bewerkstelligen, waaronder devaluatie van de in beslag genomen spaartegoeden, een herstructurering van de positie van de politie (met dank aan een mediacampagne inspelend op ‘de golf van onveiligheid’), het toestaan van de export van genetische soja en herstel van het idee van een mogelijke institutionele oplossing van de crisis. De huidige regering Kirchner gaat hiermee door, maar ze profileert zich tevens als de eerste regering wier beleid voor een groot gedeelte is gebaseerd op aandacht voor mensenrechten en de misdaden van de voorbije, militaire dictatuur. In werkelijkheid neemt de kloof tussen arm en rijk echter nog steeds toe en worden talrijke economische en politieke rechten geschonden.

Binnen deze context en schijnbare ‘normalisering’ veranderde ook het beeld in de media over de strijd van de piqueteros. Het constructieve werk in de arbeiderswijken en het opbouwen van gemeenschappen werd volledig genegeerd en gereduceerd tot het beeld van een sector die het land de oorlog heeft verklaard. Een beeld dat tegenover dat van de goede burgers en het ‘herstel van Argentinië’ werd gezet. Parallel aan deze gebeurtenissen was er sprake van moeheid, versnippering en het uiteenvallen van de autonome bewegingen, ondanks een belangrijk leerproces en talrijke nieuwe banden die waren ontstaan. Een goed voorbeeld van een paar jaar geleden is door de ‘Samenkomst van de Organisaties van Claypole’ [een buitenwijk van Buenos Aires, red.] tot stand gebracht. Vertrekkend vanuit de uitwisseling van ervaringen en de coördinatie van de verschillende inspanningen besloot men het journalistencollectief Abriendo Caminos op te richten. Deze werd gevormd door de werklozenorganisatie MTD Claypole en de ‘Zelfbijeengeroepen Buurtbewoners van 20 december de Don Orione’. Twee organisaties die op het gebied van communicatie al enige ervaring hadden en zich bewust waren van het belang ervan, zowel binnen de beweging als naar de rest van de samenleving toe. Men begon met het produceren van informatieblaadjes, radio-uitzendingen, muurschilderingen, het gebruik van stencils, et cetera.

Na enige tijd actief geweest te zijn kwamen de mensen van TV Piquetera en Cine Urgente (Opstandige Cinema) bij het collectief en ontstond het idee dat de droom van een televisiezender wel eens werkelijkheid zou kunnen worden. TV Piquetera, een groep activisten afkomstig uit de elektronische muziek en later actief in de productie van radio, bekwaamde zich in het technisch mogelijk maken van televisie-uitzendingen. Zij verschaften de verschillende organisaties binnen het collectief de technische middelen en kennis om uit te zenden en hun stem hoorbaar te maken via de ether. Cine Urgente, die ervaring had met het maken van documentaires, zorgde voor de middelen en kennis om te filmen en te monteren.

Uiteindelijk voegden ook wij, Grupo de Arte Callejero (de Groep van de Straatkunst) ons tijdens de opstartfase van de televisiezender bij het collectief. Wij zorgden voor animaties en de grafische vormgeving en wilden experimenteren met het toe-eigenen en ontregelen van de televisietaal. Zowel in 2004 als 2005, realiseerde La Communitaria TV vijf uitzendingen per jaar. Alle uitzendingen worden vergezeld van een publiciteitscampagne waarin de buurtbewoners worden uitgenodigd om hun kabelaansluiting af te sluiten en een antenne te plaatsen. In het begin moest de zendmast voor elke uitzending opnieuw worden geïnstalleerd. Een schoolgebouw in de buurt werd als studio gebruikt. Maar mede onder druk van de plaatselijke, peronistische partijbonzen, werd later uitgeweken naar een nieuwe vaste uitzendplek: El Galpon Cultural. Het is een plek waar organisaties uit de buurt verschillende gemeenschapsactiviteiten ontwikkelen, alfabetiseringscursussen, huiswerkklassen, moestuinen en gaarkeukens opzetten en teken- fotografie- en kooklessen organiseren. Al deze en andere activiteiten zijn tevens te zien in de televisieprogramma’s.

Enkele maanden geleden heeft de organisatie de bouw van een permanente antenne met een bereik van zeven kilometer kunnen afronden. Ondertussen werken we verder aan wat we ‘een communicatiemiddel voor sociale verandering’ noemen. We willen samen met de buurtbewoners een andere logica opbouwen, andere verhoudingen formuleren en samenwerken in het oplossen van specifieke problemen zoals het ontbreken van gezondheidscentra in een wijk met 150.000 inwoners, de slechte watervoorziening, de honger en andere consequenties van de recente geschiedenis van de-industrialisatie, verarming en onderdrukking van de arbeidersklasse.

We hechten veel waarde aan het project en genieten van ons werk. We formuleren nieuwe doelstellingen, delen kennis en leren verder te gaan dan de grens van ons gemeenschappelijk weten en kunnen. La Communitaria TV is gemaakt voor en door buurtbewoners. We willen strijd voeren in het veld van de communicatie, dat wordt gemonopoliseerd door maffiosi die onbenulligheden, domheden en een autoritaire manier van denken bevorderen. Door een eigen televisie te leren maken en anderen aan te zetten te schrijven, te tekenen, hun eigen bestaan uit te zenden, demystificeren we de bestaande macht en tonen haar werkelijke gezicht: alomvattend maar benepen en kleingeestig.

Andere televisieprogramma’s waar kunstenaars aan meewerken zijn te zien in: Satellite of Love, 27 januari t/m 26 maart te zien in Witte de With en TENT. Reality TV, 28 januari t/m 26 februari in Casco, Utrecht.