metropolis m

De film What the Hearts Wants van Cecile B. Evans ging in première op de afgelopen Berlin Biennale. Nu toont De Hallen het werk in een iets andere setting. De installatie geeft je het gevoel een soort datacenter te zijn binnengestapt. Alles is droog en stofvrij. In Berlijn liet Evans de ruimte vollopen met water, als metafoor. Water is de achillespees van de technologie. Het kan het hele digitale systeem platleggen. Evans laat het als een rode draad meerdere malen terugkeren in haar film. Een verlaten virtueel warenhuis is ondergelopen en in het golvende water zwemmen haaien, een Vietnamveteraan spreekt over de regen die wellicht de schuld van zijn hart af kan spoelen en het hoofdpersonage vertelt over een vlinder uit het Amazonegebied die de tranen drinkt van een schildpad om te overleven, omdat het water zo vervuild is.

De collageachtige beeldtaal van de film, waarin Evans verschillende digitale stijlen combineert, sluit aan bij de virtuele wereld waarmee we dagelijks geconfronteerd worden. Je wordt meegenomen in een mogelijk toekomstig perspectief waarin één van de grotere bedrijven de volledige macht over de wereld heeft. Dit totalitaire systeem manifesteert zich als het vrouwfiguur HYPER dat ons vertelt in ontwikkeling te zijn om mens te worden. ‘It’s what I wanted, to be a person.’ De vrouwelijke avatar steekt opvallend af tegen de huidige door mannen gedomineerde wereld. HYPER probeert de mensheid te verbeteren en maakt gebruik van de realiteit om haar ficties te scheppen. Ze is het doorgevoerde gereedschap van het kapitalisme: de mens als product, het product als mens.

Evans speelt in op de discussie over artificiële intelligentie, die de mensheid weldra gaat overvleugelen. Maar hoe reëel is deze angst? Als je je tegelijkertijd realiseert hoezeer ons leven op water is gebaseerd (de mens bestaat gemiddeld voor zestig procent en de aarde voor zeventig procent uit water), hoe wezenlijk kan een waterloze, virtuele wereld dan worden?

Naast HYPER worden ook een man met dreadlocks en een getinte vrouw geïntroduceerd. Het blijft in het midden of het een stel is. Wellicht zijn ze de avatars van Adam en Eva. Het enige dat ze ons vertellen over hun relatie is: ‘We love freely.’ Ze worden door het digitale systeem niet erkent en zijn ‘onzichtbaar’. De vraag die rijst is hoe vrij je dan bent en of je zonder zichtbaarheid wel een leven hebt. Evans blijft het antwoord schuldig. Ze refereert hier aan de recentelijke werkelijkheid dat nieuwe digitale gezichtsherkenningssoftware geen mensen met een donkere huidskleur herkent, en dat het aantal vluchtelingen dat in statusloosheid verkeert gestaagd blijft groeien.

Net als dat de film Her, een liefdesverhaal rond de eenzame Theodore Twombly en zijn relatie met een besturingssysteem, niet over technologie gaat, laat Evans ons nadenken over een totalitair digitaal systeem met menselijke gevoelens. What the Heart Wants maakt ons bewust van het kruispunt waarop we staan. Zal de digitale wereld die we zelf hebben gemaakt ons uiteindelijk overnemen? Evans laat zien dat die vraag niet zo relevant is. Belangrijker is de vervolgvraag die ze HYPER aan het eind van de film laat stellen: ‘Would you do increasingly bad things to make things better?’

In een tweede ruimte in De Hallen kun je plaatsnemen achter drie grote schermen in een montagekamerachtige setting. In het werk Working on What the Heart Wants krijgt de toeschouwer een kijkje in het werkproces van Evans film. Drie grote schermen boven een groot bureau tonen het animatieproces van de mensfiguren en de omgeving. Ook zijn de chatgesprekken te lezen die Evans had met de animatoren. We zien hoe HYPER bredere heupen krijgt en een stevigere kont om haar een sterke vrouw te laten lijken. Haar borsten worden van ongelijke grootte om haar realistischer te maken. Dit werk lijkt in eerste instantie af te leiden van de film, maar plaatst je in een andere positie als kijker. Waar ik mij als toeschouwer van de film meer verwant voel met de ‘onzichtbare’ personages die buiten het systeem zwerven, zo voel ik mij op de kruk voor de montageschermen meer de regisseur van het geheel. Niet de avatar heeft de macht, maar ik, Evans, de mens van vlees en bloed die achter de knoppen zit. Het werk toont de enorme afstand tot een digitale macht: alles is mensenwerk, maar of dat een geruststelling is?