metropolis m

Janice Kerbel (1969)heeft een talent voor het leren van talen. De Canadese, in Londen wonende kunstenaar heeft zich, na een master aan Goldsmiths in 1996 en een studie culturele antropologie, bekwaamd in meerdere talen. Zoals de taal van bloemen voor Nick Silver Can’t Sleep (2006), een radiostuk voor slapelozen waarvan alle personages nachtplanten zijn. Of de taal van de sportjournalistiek voor Ballgame (Innings 1-3) uit 2009, een liveverslag van een honkbalwedstrijd. Voor DOUG (2014) verdiepte ze zich in de taal van muziek. De negen liedjes voor zes verschillende stemmen leverde Kerbel een nominatie op voor de Turner Prize.

In een video-interview voor TateShots legt Kerbel uit: ‘Ik ben niet loyaal aan een specifiek medium of materiaal, maar altijd op zoek naar een manier om een bepaalde bestaande taal te gebruiken.’1 Elk expertisegebied en zijn specifieke, vaak technische jargon werken als een mal. Ze vormen de basis van Kerbels kunstwerken, die vaak de vorm hebben van geschreven of gesproken woord in audio-opnamen, performances en geprint materiaal. Altijd is er de neiging naar gedematerialiseerde vormen van kunst.

In haar werk is een terugkerende behoefte aan theatrale performance en spektakel, ondanks de verscheidenheid aan onderwerpen. De werken ontvouwen zich in de tijd en zijn in meerdere opzichten een evenement. Nick Silver Can’ t Sleep is een opdracht van Artangel en werd 28 oktober 2006 uitgezonden door het BBC Radio 3 programma The Verb.2 Het is het enige werk dat online als audio en als geschreven tekst beschikbaar is. De andere genoemde werken bestonden alleen gedurende de tentoonstelling of de performance. Ze vonden plaats op een specifiek moment en op een gegeven plek, een tentoonstellingsruimte of, in het geval van DOUG, in een bibliotheek.

Het maakt ze tot evenementen, maar toch is hun relatie tot dit beladen begrip niet zo helder. Afgespeeld door enkele luidsprekers in een verder lege galerieruimte, bestaat Ballgame volledig uit commentaren op en aankondigingen van een sportevenement. De wedstrijd is bedoeld als representatie van een gemiddelde honkbalwedstrijd, negen honkbalinnings lang, maar heeft weinig te bieden als drama, is zelfs in feite saai. De kunstenaar heeft gebruik gemaakt van verslagen van honkbalwedstrijden uit de afgelopen eeuw om tot dit resultaat te komen. De wedstrijd is technisch gezien mogelijk, maar bestaat enkel in hypothese. Zoals de minutieus geplande overval in Bank Job (1999), een van Kerbels eerste werken, kan de wedstrijd nooit werkelijk plaatsvinden.

Hoewel de titel drama belooft, is Kill the Workers! een spectaculair non-event. Workers zijn, in theaterjargon, de toneellichten die de gehele bühne verlichten, in tegenstelling tot de meer gerichte spots. Het stuk, dat voor het eerst werd opgevoerd in Chisenhale Gallery in 2011, duurt zeventig minuten – de gemiddelde duur van een toneelstuk. Door middel van podiumverlichting in verschillende kleuren, vormen en lichtintensiteiten wordt de strijd getoond van SPOT, de protagonist van dit drama, die graag een worker wil worden.

Kerbel legde in gesprek met Tate’s performancecurator Catherine Wood uit dat ze eigenlijk een script had willen schrijven voor een gewoon stuk waarin na een tijdje alles verwijderd zou worden (acteurs, dialogen, decor), op de lichten na. Maar in plaats daarvan koos ze ervoor speciaal voor de lichten een stuk te schrijven. De dramaturgie moest zo zijn dat het stuk ook door echte acteurs zou kunnen worden uitgevoerd. Voor het schrijven van het script maakte ze gebruik van verschillende boeken over lichtdesign en werkte ze nauw samen met een lichttechnicus van het Almeida-theater in Londen. Kerbel: ‘Bij het zoeken naar een passende taal keek ik naar hoe lichtontwerpers notities maken bij een toneelstuk – met zaken als cue sheets en geschreven diagrammen.’3

Kerbels meest fysieke werken hebben vaak te maken met een vorm van technische notatie. In Bank Job was het een plattegrond van de Londense zakenbank Coutts & Co, in Three Marked Decks (1999) waren het discreet gemarkeerde kaartspellen om mee vals te spelen, in Home Fittings (1999–2003) ging het om architecturale onderzoeken naar plekken waar je kunt staan zonder een schaduw te werpen, in Deadstar (2006) was het een plattegrond van een slaapstad en in DOUG ging het om muzikale notities, die onder de titel Score werden gepresenteerd in Tramway in Glasgow.

Score bestaat uit een grid van negen, op de muur bevestigde onderdelen die samen een poster vormen en teruggrijpen op de serie Remarkable (2007-2010), gemaakt voor de Frieze Art Fair in 2007, en het typografische, uit zes panelen bestaande werk Three Ring (2010), getoond in het kader van de Art Now-tentoonstellingen in Tate Britain. Remarkable en Three Ring zijn geïnspireerd op victoriaanse posters voor het randprogramma van negentiende-eeuwse kermissen. Ze maken gebruik van digitale schreefloze en schreefletters die doen denken aan negentiende-eeuwse letterzetsels. In beide werken wordt de digitale letter gekozen omwille van het letterbeeld, niet zozeer de leesbaarheid. ‘Net als bij kermissen, wilde ik dat de posters visueel ervaren kunnen worden’, zegt Kerbel. ‘Ik wil dat er een spanning is tussen lezen en kijken, waarbij het oog weinig plek krijgt om te rusten.’4 Als reactie op de schreeuwerige en visueel overweldigende omgeving van de beurs, kondigt elk van de vijf posters een ‘opmerkelijke’ side-show act aan (Barometric Contortionist, Human Firefly, Faintgirl, Regurgitating Lady), of in het geval van Remarkable: Double Attraction – Crystal and Blindspot, een duo-act bestaande uit Crystal, de eenogige waarzegger, en Blindspot, ‘verlegen sinds zijn geboorte … de meest verlegen persoon ter wereld… ontsnapt meesterlijk aan je blik’. Zijn naam, geschreven in een klein schreefloos lettertype, ontsnapt bijna aan je aandacht. Er wordt geen tijd of datum gegeven die het mogelijk maakt het evenement te situeren. De toeschouwer/lezer moet zich de acts voorstellen, die elk ‘omkeringen zijn van de traditionele acts, fysieke manifestaties van onzichtbare natuurlijke, ervaringsgerichte of emotionele fenomenen’, zo stelt Kerbel.5

In tegenstelling tot de kermisartiesten in de Remarkable-serie, allemaal vrouwen, is de protagonist van DOUG een man. (De titel komt van een grap: ‘What do you call a man with a spade on his head? Doug.’) Elke van de negen liedjes in DOUG, gecomponeerd voor zes mannelijke en vrouwelijke stemmen, vertelt middels een muzikale vorm en structuur over de rampen en ongevallen die de ongelukkige held overkomen. BLAST, FALL, HIT, CHOKE, BEAR, CRASH, STRIKE, SINK en SLIP. In de liedjes worden solostukken afgewisseld met koren en wordt de gehele stemreikwijdte van de zangers gebruikt. De stemmen worden tot het uiterste gedwongen op momenten dat de uiterste pijngrens van Doug wordt bereikt. Toch ontsnapt de held telkens weer, schijnbaar ongedeerd, aan de dood.

De liedjes verschillen in lengte, structuur en ritme. Het tempo verandert, de combinatie van stemmen wisselt, er worden verschillende stemmingen opgeroepen en verschillende compositietechnieken gebruikt. De nominatie voor de Turner Prize betekende dat het 25 minuten durende muzikale evenement dat plaatshad in de Mitchell Library op 1 mei 2014 heropgevoerd moest worden, telkens weer, tijdens de vier maanden durende Turner Prize tentoonstelling. Kerbels oplossing voor deze uitdaging was om DOUG soms in zijn geheel, dan weer in fragmenten op te voeren. In traditionele zwarte gewaden stonden de zangers op de roestige spoorlijnen van de performanceruimte in Tramway. Hun geschuifel door het voormalige tramdepot gaf een spookachtig geluid, als van de geesten die er langzaam rondwaren.