metropolis m

Comrades of Time is een door kunstenaar Bas van den Hurk samengestelde tentoonstelling in Tilburg, waarin hij een aantal kunstenaars bijeenbrengt met wie hij zich verwant voelt. Het is een internationale tentoonstelling, met onder anderen Amanda Ross-Ho, Gedi Sibony en Klara Lidén. De titel is ontleend aan een tekst van Boris Groys, gepubliceerd in e-flux journal, die is gewijd aan het idee van het hedendaagse, ‘the contemporary’. Van den Hurk citeert Groys in de tentoonstellingsbrochure: ‘Ours is a time in which we reconsider – not abandon, not reject, but analyse and reconsider – the modern projects.’ Daarbij ziet Groys vooral een rol weggelegd voor film en video, de enige vormen van kunst die nog enigszins aanspraak maken op het verhelderen van onze hedendaagse conditie. Van den Hurk meent dat ook ‘canonieke kunstvormen’, zoals schilderkunst, dat kunnen doen. Zijn tentoonstelling telt meerdere abstracte schilderijen van Koen Delaere en Josh Smith en werk op papier van Thomas l’Anson.

Die herbezinning op wat Groys ‘het moderne project’ noemt, ofwel het utopisch geïnspireerde bouwen aan een betere maatschappij, is niet iets nieuws, maar al jaren aan de gang. In Metropolis M hebben we er in 2004 al eens aandacht aan besteed, in een nummer onder de relativerende titel Modernismen. Toen al was duidelijk dat men niet de draad van de oude avant-garde zomaar weer wilde oppakken, maar waar men dan op uit was, wist niemand precies te vertellen.

Ook in Tilburg is niet direct duidelijk waarom deze kunstenaars interesse hebben in een abstracte beeldtaal die geassocieerd wordt met de moderne beweging uit de eerste decennia van de vorige eeuw. Wat is de status van hun werk? Is die kunst nu wel of niet ironisch? Wel of niet historisch? Wel of niet op de toekomst gericht? Volgens Groys typeert de onduidelijkheid de huidige tijd. Hij ziet dat niet als erg productief, meer als een impasse. Er is een hoop gebeurd en er staat ons ongetwijfeld nog veel te gebeuren, maar op dit moment wil het gewoon even niet zo vlotten.

Niettemin hoopt Groys op betere tijden, net als Van den Hurk. De Tilburgse gelegenheidscurator heeft ook voor zichzelf een plekje in deze tentoonstelling ingeruimd. Om zijn hoop kracht bij te zetten, refereert Van den Hurk met een kostuum aan de in maatschappelijk opzicht meest daadkrachtige kunst ooit: het Russisch constructivisme. Bij Van den Hurk dient het kostuum, dat hij samen met modeontwerper Sanne Jansen produceerde, echter niet de emancipatoire verheffing van de arbeidersklasse, noch de witte boorden van de hedendaagse dienstverlener. Het pak hangt er doelloos bij, wachtend op een performance. Het is, om een vrij algemene hedendaagse conditie in Europa te beschrijven, ‘in between jobs’.

Van den Hurk is niet de enige die zich in wat dubieuze termen uitlaat over de maatschappelijke daadkracht van de door hem geselecteerde en autonoom betitelde kunst. Wat te denken van Gedi Sibony, die zich heeft uitgeleefd op een grijze deur? Hij heeft hem opgehangen als was het een gesloten venster waar hij als kunstenaar maar niet doorheen kan breken. Of Klara Lidén, die een fiets aan gort slaat in een agressief ballet? Te midden van een constellatie van meetlatten op de vloer toont Amanda Ross-Ho aan de muur een fotootje van een wanhopig huilende vrouw, die kennelijk ook geen uitweg meer ziet.

Hield de historische modernistische kunst de mensheid ooit een ideale orde voor, met eigen wetten, een eigen esthetiek en een eigen toekomst, nu lijkt ze evengoed vertwijfeld over al deze suggesties. De kunstenaar lijkt te willen vluchten uit de kunstgevangenis die hij voor zichzelf gecreëerd heeft, maar weet niet goed hoe. Blijken de ‘Comrades of Time’, zoals Van den Hurk zijn geestverwanten in deze tentoonstelling noemt, ineens ook lotgenoten.

Domeniek Ruyters, hoofdredacteur Metropolis M