De oliemannetjes van de kunstwereld
Een professionele kunstenaarspraktijk vraagt om zakelijke kwaliteiten die niet per definitie tot de talenten van iedere kunstenaar behoren. Manus Groenen gaat in gesprek met Gerben Willers die zich met Summer Land Agency inzet als agent in de kunstwereld: ‘Ik pak jonge kunstenaars bij de lurven.
Gerben Willers (1982) zet zich al zestien jaar in voor jonge kunstenaars. Als curator van Showroom MAMA (van 2008 tot 2014) merkte hij dat veel jonge kunstenaars behoefte hadden aan inhoudelijke en zakelijke begeleiding. In 2014 startte hij daarom het ‘label’ All Together Now. Dit label wilde zich onderscheiden van een galerie: All Together Now was niet per se gericht op de verkoop van werk, maar op de ondersteuning van vernieuwende praktijken en het vinden of ontwikkelen van een passend presentatieplatform.
Na een periode als directeur van Roodkapje Rotterdam, opereert Willers tegenwoordig vanuit Stellendam. Daar is hij in 2022 gestart met het agentschap Summer Land Agency, vernoemd naar Zomerland; een voormalig eiland tussen Goeree en Flakkee dat verloren is gegaan bij de inpoldering van de twee eilanden. Summer Land Agency biedt momenteel ondersteuning aan kunstenaars als Koen Taselaar en Iriée Zamblé.
Een fundamenteel verschil met het runnen van een agency ten opzichte van een galerie of label, vertelt Willers, is dat hij niet langer beschikt over een expositieruimte. Dat is wat hem betreft een voordeel. ‘Zo’n ruimte is een grote kostenpost en daarom hebben galeries een groter commercieel belang dan ik. Galeries houden bij de verkoop van werken vaak de verdeelsleutel 50/50 aan, maar ik kan een veel lagere commissie rekenen omdat ik in Stellendam werk vanuit een tot kantoor en ontvangstruimte omgebouwde garage. Ik reis het land door, zie iedereen en ken veel mensen, maar ik hoef geen tentoonstellingsruimte te financieren met het werk van kunstenaars. Ik heb het zakelijke belang van de kunstenaars voorop staan. Dat is het grote voordeel.’ Daarmee ontstaat volgens Willers ruimte voor andere dingen. ‘Ik houd me bijvoorbeeld bezig met het ondersteunen van de artistieke ontwikkeling en vertegenwoordig de kunstenaar bij zakelijke onderhandelingen.’
‘Ik wil met liefde afspraken maken, contracten doorlezen, facturen sturen of werk verkopen, maar dat doe ik alleen vanuit een geloof in de artistieke kwaliteiten van die kunstenaar’
Een agentschap is geen alternatief voor een galerie. ‘Het blijft voor kunstenaars belangrijk om hun werk te laten zien, maar ik zorg ervoor dat er heldere afspraken worden gemaakt: onder welke voorwaarden gaan ze een samenwerking aan; hoeveel maanden duurt die; is de samenwerking eenmalig of zal de kunstenaar langere tijd vertegenwoordigd worden en wat zijn de financiële afspraken?’ Tot zijn taken behoren niet alleen dit soort onderhandelingen, maar ook het aanvragen van subsidies, het verkopen van werk en het controleren of afspraken nageleefd worden. Het inhoudelijke gesprek staat voor Willers echter altijd voorop. ‘Ik kan niet met een kunstenaar samenwerken die alleen een soort secretaris zoekt. Ik wil met liefde afspraken maken, contracten doorlezen, facturen sturen of werk verkopen, maar dat doe ik alleen vanuit een geloof in de artistieke kwaliteiten van die kunstenaar.’
Willers is ervan overtuigd dat een goede agent het verschil kan maken in de carrière van een jonge kunstenaar. ‘Succes is deels een kwestie van geluk, maar het gaat ook over vasthouden aan je eigen kern en het maken van strategische keuzes. Hoe wil de kunstenaar hun werk verder brengen? Wie willen ze dat het ziet? ‘Stel, je wordt veel gevraagd en de opdrachten en verzoeken tot samenwerkingen stromen binnen. Galeriehouders klampen zich dan meteen aan je vast. In dat geval wordt het soms troebel wat jouw belang is en wat de belangen zijn van degenen die met je willen samenwerken. Aan de hand van een stip op de horizon kunnen we dan de mogelijkheden filteren. Ik denk dat je als kunstenaar lef moet hebben om je eigen pad te bewandelen.’
Een goede agent heeft zicht op het veld, een netwerk vol verzamelaars, curatoren en collecties, en begrijpt de kneepjes van het werken met overheden, subsidies en commissies. ‘Agenten zijn wat mij betreft oliemannetjes die achter de schermen het contact tussen allerlei partijen soepel laten verlopen’, vertelt Willers. ‘Je moet de juiste mensen kennen en begrijpen hoe het systeem werkt en hoe het kan zorgen voor kansen.’
Kunstenaars komen via allerlei wegen bij Summer Land Agency terecht, vaak ontstaat het contact via toevallige ontmoetingen of professionele aanbevelingen. Als het klikt kan dit uitgroeien tot een langdurige samenwerking, maar soms blijft het bij eenmalig advies. Willers maakt met iedereen bij de start van een samenwerking heldere afspraken over de wederzijdse verwachtingen. ‘Met Iriée Zamblé werk ik bijvoorbeeld al jaren samen. Voordat die samenwerking begon hebben we een contract opgesteld via een advocaat, waarin alle afspraken staan: wat ik wel en niet doe, en welke vergoeding hier tegenover staat. Dat werkt hartstikke goed. Zij kan vrijuit werken. Het is een afspraak van een jaar die steeds stilzwijgend wordt verlengd, maar als het niet meer zou bevallen hebben we allebei gewoon één maand opzegtermijn.’
Financiële afspraken komen in overleg met de kunstenaar tot stand. ‘Krijg ik een percentage van de verkoop of van een gehonoreerde aanvraag? Spreken we een maandbedrag af of betaalt de kunstenaar het verschuldigde bedrag in één keer? Sommige kunstenaars help ik overigens gewoon gratis.’ Voor het geld hoeft Willers het niet te doen. ‘Ik heb twee dagen in de week een andere baan. Ik vind mijn werk voor Summer Land Agency gewoon erg belangrijk. Ik heb mijn hele carrière jonge kunstenaars bij de lurven gepakt om ze te helpen. Mijn hoop is dat ik in de loop der jaren een portfolio aan kunstenaars heb met wie ik lange relaties opbouw.’
Manus Groenen
is freelance criticus, coördinator en docent kunsttheorie aan Fontys Hogeschool voor de Kunsten in Tilburg
