metropolis m

Als het volgens de richtlijnen van het nieuwe kunstbeleid meer over de regio moet gaan, wordt er altijd buiten de randstad gekeken, alsof zij dat zelf niet ook is. De regio is voor de stedeling (en zeker de Randstedeling) ‘de ander’, een eufemisme voor ‘provincie’, de ‘niet-stad’ van buiten de ring, beter bekend als ‘het platteland’. In de karikatuur die er dan enigszins gekscherend van wordt gegeven, moet je dat platte letterlijk nemen. Niet alleen is het land plat, als bij een polder, als je je kop boven het maaiveld uitsteekt wordt die er direct afgemaaid, zo heet het. Het stereotiepe beeld dat heerst in de stad is dat de regio nou eenmaal niet houdt van uitzonderlijkheid – en laat dat nu net het unique selling point van de meeste kunstenaars zijn.

Het maakt dat er altijd een lichte huivering door het stadse kunstvolk trekt als de regio weer eens hoog op de beleidskalender belandt, zoals onlangs in het advies van de Raad voor Cultuur. Op verzoek van Gunay Uslu, voormalig staatsecretaris van Cultuur, heeft de raad onderzoek gedaan naar de toekomstbestendigheid van het cultuurbestel en de mate waarin de huidige verdelingssystematiek (in de vorm van de BIS) nog beantwoordt aan de vragen van morgen. Daar is een advies uitgerold dat hartstochtelijk meer cultuurspreiding bepleit, buiten de instituties, buiten ‘het culturele veld’, en met name in de provincie. De raad vindt dat er veel meer gekeken moet worden naar cultuur die zich tussen de disciplines begeeft. Bovendien, stelt ze, ‘draagt de rijksoverheid nu onvoldoende bij aan de nabijheid van cultureel aanbod en culturele voorzieningen in het hele land. Verschillen tussen regio’s zijn te groot en de financiering vanuit de rijksoverheid is onevenwichtig gespreid over het land.’ In andere woorden: er moet substantieel meer geld naar de regio.

De raad wil daarvoor betalen met meer budget, dat vermoedelijk niet zal worden toegekend, zeker niet door een rechts kabinet. Waarschijnlijker is dat er gekozen gaat worden. Gezien de politieke teneur van de afgelopen twee verkiezingen zou die keuze wel eens in het voordeel van de regio uit kunnen pakken. De stad vreest een verhuizing van het budget van een gebied met een overschot aan kunstenaars naar het gebied waar er een tekort is aan kunstenaars. Zij vindt in Melle Daamen haar belangrijkste supporter. In een commentaar in NRC (19.2.24) maakte hij al bij voorbaat korte metten met dat plan, door te stellen dat de infrastructuur in de provincie perfect in orde is, maar dat het probleem ligt bij het gebrek aan publieke belangstelling voor cultuur.

In de ‘regio’ wordt daar uiteraard anders over gedacht. Al jaren groeit het kunstaanbod er spectaculair, ontwikkelen zich grote en kleine kunstcentra met programma’s die in de beeldende kunst veelal gerelateerd zijn aan residenties en daardoor vaak specifieker en discursiever zijn dan het aanbod in de grote steden (denk aan Het resort in Groningen, Kunsthuis Syb in Beetsterzwaag, aan talloze buitenmanifestaties, maar ook meerdere thematisch relateerde tentoonstellingen in het Fries Museum in Leeuwarden en Rijksmuseum Twenthe in Enschede). Meer dan de wat navelstaarderige Randstad lijken kunstinstellingen in de regio zich bewust van de grote onderwerpen van deze tijd, al was het omdat die zich direct bij hen om de hoek afspelen: de ecologische crisis, lokale culturele identiteit, landschapsbeheer en mijnbouw, en niet te vergeten migratie.

De onafhankelijk curator en schrijver Lieneke Hulshof werkt bijvoorbeeld aan een trilogie in Assen, Deventer en Bunde, waarvoor ze kunstenaars bijeen brengt die zich elk bezighouden met werk dat zich uiteenzet met onderwerpen uit de betreffende regio. In dat kader resenteerde ze de groepstentoonstelling Hoeders van het Land in het Kunstenlab in Deventer, waarin ze aan de hand van onder anderen Bart Lunenberg research deed naar betekenisvolle architecturale symboliek in boerderijen in Oost-Nederland. Het tweede deel, bij Campis in Assen, was getiteld Witte Goud. Ze bracht werk samen van Joppe Venema, Margriet van Weenen en Jun Zhang, dat zich verhoudt tot de bodem en de grondstoffen van Groningen, Overijssel en Drenthe: meer specifiek gas, turf en zout als ingrediënten voor nieuwe verhalen over onzichtbare energiestromen, smeltende gletsjers en een Chinese vruchtbaarheidsgod.