metropolis m

Stel je voor: je zit met elkaar aan tafel en verplaatst het geheel naar bevriende buren of samen met een stukje café naar een open plek in een bos. Totaal anders zal de ervaring zijn wanneer je je omringd weet door bronstige beren. Terwijl het leven strak staat van de pogingen om gelijktijdigheid te controleren, is de mogelijkheid om op meerdere plekken tegelijk te zijn nog lang niet binnen handbereik. Ja, in werelden van illusie en verbeelding, zoals in films en andere audio en/of visuele constructies, en in verhalen – in verhalen kan alles. In dit beeldverhaal komt de fysieke ruimte overeen met de illusionaire. Er speelt meer dan louter suggestie. Een extra dimensie?

Een mogelijke aanleiding: Je stapt een postkantoor binnen en stuit op het interieur van een Burger King. Niet alleen het personeel, ook het publiek draagt de representatieve BK-kleding. Armen gaan over in plakkerige dienbladen met plastic etensresten. Het meisje dat er postzegels komt kopen, geeft je verbazing gezicht. Zij ziet jou niet.

Helblauw schilderde Dirk van Lieshout de lange hoge achterwand van zijn atelier. Je zou het kunnen zien als een statement – het betreft hier namelijk een atelier in de Ateliers te Amsterdam (het plaatselijke voorportaal van het rijk der grote schilders). Maar de kunstenaar was al eerder uit de illusie van het platte vlak gestapt. Het chromakey blauw dient als shovel voor het transport van audiovisuele taferelen naar kleine ruimtes. Op een werktafel staan maquettes: grove contouren van een huis van hout, een kaal kantoor, een baliepartij.

Het zijn kleine installaties, 3D composities, sculpturale entiteiten – constructies die ruimtes begrenzen en dus scheppen. Ze staan voor een voorstel, een voorstelling van zaken, een stap in een stappenplan zonder volgorde, zonder hiërarchie. Op basis van de maquettes worden verschillende werkelijkheden, gearticuleerd in verschillende media, in elkaar geschoven. Zie hier een voorstel voor het mengen van deze en gene zijde van de illusie: een vijfde dimensie.

Ruimtelijke gelijktijdigheid gevat in banale motieven en ongepolijste beelden. Situaties op schaal, de marges uitvergroot. Trage types in een strak kantoor. Achter een balie, net buiten beeld, worden onduidelijke handelingen verricht. Niemand stelt zich vragen. Iedereen is deel van eenzelfde scenografie. Pas als een van de aanwezigen het script aan zijn laars lapt, worden ze zichtbaar, de culturele codes van de context. Elke plek kent ze – consensuele cues en navenant geconditioneerd gedrag. Zonder, geen gene zijdes.

Wie waarneemt, legt verbanden, maakt associatieve connecties, het ene verhaal na het andere, vrij naar het hier en daar en nu.

Het gekloonde meisje is deel van een scène én zichzelf. Toen ze gefilmd werd, ging ze helemaal op in haar spel; geen rol, ze was vol van de spullen in de studio, het atelier met de blauwe horizon. Ze werd gekeyed naar een andere setting en onderweg gekloond. Nu is ze protagonist en compositorisch element in een zekere abstractie. Maar ze laat zich door de gegeven situaties niet sturen. Ze manifesteert zich onafhankelijk, onverstoorbaar als ze is, ook al wordt ze door elke laag betekend, gecontextualiseerd. In analogie met het gekloonde meisje is het geheel van deze beelden, deze ‘autonome beeldbijdrage’, tegelijkertijd ‘onaangepast’ en onlosmakelijk verbonden met de verantwoorde context. Zonder drager geen podium, zonder daadkracht geen actie; zonder risico geen experiment, zonder geestdrift geen innovatie.