metropolis m

‘Dat is alweer jaren geleden, lang voor de start van dit project. Toen curator Erich Weiss van Het Nieuwe Instituut mij vroeg voor dit project, was ik dan ook erg blij het huis te kunnen herontdekken. In veel van mijn projecten ga ik in dialoog met bestaande architectuur, bijvoorbeeld het Mies van der Rohe paviljoen in Barcelona bij de installatie Tropical Modernité (1999). Ik vind dat veel uitdagender dan werken in de white cube, omdat ieder bouwwerk een eigen taal heeft.’

‘Het is iets totaal anders, omdat er al zoveel betekenislagen in het huis aanwezig zijn. Dat vind ik zo aantrekkelijk, de informatie die hier al aanwezig is. Waar mijn aandacht in dit huis naar uitging was niet het zichtbare van de architectuur, maar het onzichtbare. Er is in dit huis naast een radio- en telefoonnetwerk ook een geavanceerd lichtsysteem aanwezig om te communiceren met de dienstmeiden. En dat honderd jaar geleden! Het deed me denken aan een architect waar ik soms mee werk, Philippe Rahm. In zijn architectuur denkt hij ook in deze dimensies, in termen van licht, temperatuur en andere vormen van circulatie. Ik wilde dit systeem voorbij het visuele koppelen aan een van mijn grootste inspiratiebronnen van de afgelopen jaren: de opera. Opera is heel gelaagd en heterogeen, een collage van diverse disciplines. Het verhaal van de familie Sonneveld vind ik heel opera-waardig. De familie verliet hun oude huis voor deze avant-gardistische woning. Het enige wat ze meenamen was een koffer met kleding, boeken, kunstwerken en foto’s. Ze verlieten een negentiende-eeuws huis vol herinnering voor een tegenovergestelde omgeving; een plek van het heden en de toekomst. Ze wisten de sporen van het verleden uit.’

‘Het is geen opera in traditionele zin. Het is een verwijzing naar opera. Er zijn geen performers, het huis staat centraal. Vooral het geweldige geluidssysteem. Door een netwerk zijn alle ruimtes met elkaar verbonden en van speakers voorzien. Vanuit de kamer van de twee dochters kan de muziek geregeld worden. Dit systeem vormt de basis, zowel in het huis als in mijn project. Iedere kamer wordt voorzien van geluid, muziek. En daarnaast is er de koffer.’

‘Het is muziek uit de jaren dertig tot vijftig, de periode dat de familie Sonneveld in dit huis verbleef. De geselecteerde muziekfragmenten gaan verder dan opera. Zo heb ik de soundtrack van de film Mon Oncle (1958) van Jacques Tati geselecteerd, een grappige verwijzing naar de technologie in het huis. Ook heb ik bewust voor filmmuziek gekozen, omdat cinema in die tijd erg belangrijk was. Verder draait in de gastenkamer muziek uit een filmscène met een geestverschijning, want in deze kamer spookt het. De muziek die hier in de studio draait [de werk- en studeerkamer van de meisjes, red.] zal ook in de slaapkamers boven worden gedraaid, om zo het functioneren van het systeem te tonen. Ik vind het super interessant dat de twee tienermeisjes van het gezin deze controle hadden. Het zegt veel over het vertrouwen van de ouders. En er zal een fragment uit de opera La Voix Humaine worden gedraaid, een opera die helemaal draait om het telefoongesprek van een vrouw. Het komt uit de jaren vijftig, en ik vind het gebruik van techniek heel bijzonder. In de afgelopen dertig jaar zijn we steeds vertrouwder geraakt met moderne architectuur. Bijna té. Iedereen is zich van de waarde ervan bewust. Maar het idee om een netwerk te bouwen, een systeem voor geluid, telefoon en licht intrigeert me. Het zegt veel over onze relatie met technologie.’

‘Absoluut. Licht, bijvoorbeeld, is ook erg aanwezig. De manier waarop het aan- en uitgaat. Net als de gordijnen overigens. Heel theatraal. Ik heb een narratief ontwikkeld met al deze verschillende elementen.’

‘Zeker, en er is de verwijzing naar Duchamps koffer. Het symboliseert mobiliteit; een leven dat niet geaard is in de geschiedenis. De koffer heeft daarnaast ook zijn eigen verhaal: ik heb deze gebruikt voor een project in Palacio de Cristal in Madrid (SPLENDIDE HOTEL, 2014). Alle elementen die ik aan het huis zal toevoegen, passen in de koffer.’

‘Voor mij is dit het tegenovergestelde van het utopische, aangezien een utopie een onbereikbaar ideaal is. Wat me intrigeerde was de keuze. We gaan verhuizen van dit wat wij door en door kennen, naar een lege pagina, naar het onbekende. De eerste dagen moeten spannend, maar ook onthutsend zijn geweest. Dat is tegenwoordig minder het geval. We verhuizen steeds vaker van een oud naar een nieuw gebouw.’

‘Zeker, maar een paar jaar geleden moest ik verhuizen naar een negentiende-eeuwse woning, uit de stijl en periode van Hausmann. Dat had ik vroeger nooit gewild, maar het bood mij in mijn werk wel nieuwe perspectieven. Mijn werk in Palacio de Cristal in Madrid gaat over een historisch hotel uit 1887, het Splendide hotel in Lugano. Ik zou dit denk ik niet gedaan hebben als ik nooit in een oud huis zou hebben gewoond.’

‘Ik kijk vooral met de blik van iemand die het onzichtbare kan zien, ik probeer nieuwe lagen te onthullen. In de kamers van de dienstmeiden zal Duitse muziek uit de jaren dertig te horen zijn, dat brengt heel andere connotaties met zich mee dan de Amerikaanse muziek van Bernstein. Op een subtiele manier stel ik geopolitieke onderwerpen aan de orde.’

‘Ja, misschien wel. Ik herinner me ineens een heel specifiek moment waarop ik me bewust werd van de muziek in de woonkamer. Ik zie het exact voor me. Je hebt gelijk, dit verhaal is gerelateerd aan een persoonlijke herinnering.’

[Lacht] ‘Ja, daar zeg je me wat.’