metropolis m

New York

e-flux

17/09/2013 t/m 02/11/2013

Hoe moeten we terugkijken op de afgelopen halve eeuw nu er niet alleen een wereldwijde economische en politieke crisis heerst, maar ook een ecologische catastrofe onafwendbaar lijkt? ‘De wereld eindigde in 1972’, is de omineuze ondertitel van Environments, een expositie in de tentoonstellingsruimte van e-flux in New York, waarmee de Portugese kunstenaars Pedro Neves Marques en Mariana Silva uitdrukking proberen te geven aan de mogelijkheden van kunst na de catastrofe.

Uitgangspunt van de tentoonstelling is de in 1972 verschenen publicatie Grenzen aan de groei van de Club van Rome, waarin voor het eerst met behulp van computersimulaties voorspellingen werden gedaan over de ontwikkeling van de wereldwijde bevolkingsgroei, industrialisatie, landbouw en de impact die deze zouden hebben op de grondstofreserves.

Centraal in de tentoonstelling staat Limits of Growth, een computergegenereerde animatie van de lijndiagrammen uit de gelijknamige publicatie. Tegen een zwarte achtergrond tekenen de lijnen zich af zonder enige legenda of heldere waardebepaling. Soms een enkele lijn, soms meerdere lijnen groeien, dalen, pieken, verdwijnen en verschijnen. Grenzen aan de groei richtte zich in 1972 voornamelijk op het zichtbaar maken van de consequenties van een exponentiële groei, om aan te zetten tot het denken over oplossingen. De statistiek van destijds blijkt veertig jaar later een bijzonder accurate voorspelling te zijn geweest die bijna volledig is uitgekomen.

De paradox die Pedro Neves Marques en Mariana Silva ons in Environments voorleggen, is dat ons rationalisme en de ontwikkelingen in de wetenschap die ons ogenschijnlijk in staat hebben gesteld de wereld om ons heen te beheersen, achteraf niet kunnen verhullen dat deze beheersing een fata morgana is. Ondanks de waarschuwingen van de Club van Rome is de wereldbevolking afgelopen halve eeuw verdubbeld. Technische ontwikkelingen hebben geleid tot de hoogste productiecapaciteit ooit, en een wereldwijde toename van de levensverwachting en levensstandaard. Maar zoals Marques en Mariana schrijven: ‘Er wordt gezegd dat een globale economische en ecologische catastrofe aanstaande is, maar deze heeft waarschijnlijk al plaatsgevonden.’

Limits of Growth zinspeelt op de ontluistering van de maakbare samenleving, zoals duidelijk wordt in de huidige crisis. Met hun ontrafeling van het omvangrijkste politieke en economische systeem dat de wereld ooit gekend heeft, tonen Marques en Silva ons een kroniek van een aangekondigde dood.

De dubbelprojectie Explore, Experience, Enjoy (2013) is een computeranimatie van een expositieruimte. Deze tentoonstelling in de tentoonstelling toont een brochurerek, een donatiebox uit Tate Modern, in een vitrine ligt een exemplaar van het eerste 3D printbare pistool en in het midden van de ruimte zijn twee wanden behangen met politieke posters. Dit clichébeeld van een politiek beladen expositie, en haar ietwat opzichtige tandeloosheid, behelst een impliciete aanklacht tegen de rol van de hedendaagse kunst.

Marques en Silva leggen de vinger op de zere plek. Als de video Limits of Growth ons de onafwendbaarheid van de huidige crisis voorspelt, dan is Explore, Experience, Enjoy een bespiegeling over hoe wij de betekenis van kunst moeten wegen postcrisis. Want hoe kan de kunst het huidige systeem bekritiseren als ze van datzelfde systeem afhankelijk is? Marques en Silva zijn zich bewust van deze medeplichtigheid. Ze schrijven: ‘wat wij ervaren is een aanhoudend trauma dat telkens oplaait tijdens economische en sociale onrusten.’ Deze crisissen, in hun falen verandering aan te wakkeren, herinneren ons er telkens aan dat het noodlot al bezegeld is, daarin schuilt het trauma. Wat weerklinkt in Environments is een gestileerde echo van no future.

Arie Bouman is een beeldend kunstenaar en schrijver, voormalig resident aan de Rijksakademie Amsterdam. Recentelijk voltooide hij zijn MA Critical Theory & the Arts aan de School of Visual Arts New York