metropolis m

De laatste maanden wordt er aan de andere kant van de oceaan duidelijk nieuwe interesse getoond in een ‘gothic’ beeldtaal. De Whitney Biënnale en groepstentoonstellingen als Scream in de Anton Kern Gallery in New York behandelden expliciet de terugkeer van de dark imagery, alsof mysterie en horror een relatie aangaan met de verschrikkingen van recente oorlogstijden. Een solotentoonstelling van de Engelse kunstenaar Anj Smith was voor IBID Projects in Londen de aanleiding om dit onderwerp verder uit te werken in een aansluitende thematentoonstelling, die zich als een virus tot in de kantoorruimte van de galerie verspreidde.

Bij binnenkomst zijn in de eerste ruimte de eigenaardige schilderijen van Smith te zien. Op formaten iets groter dan prentbriefkaarten beelden ze vrouwelijke figuren af te midden van een verwilderd, natuurlijk landschap. Vanwege de eigenaardige textuur van deze schilderijtjes, die de geheimzinnige houdingen van de figuren versterkt, hebben ze tegelijkertijd iets aantrekkelijks en afstotends. Daar waar de achtergrond prachtig gedetailleerd, als een kleine miniatuur geschilderd is, geven op de voorgrond met elkaar verknoopte klodders olieverf een driedimensionale materialiteit aan de landschappelijke elementen en de kleding van de afgebeelde vrouwen. De twee verschillende benaderingen van natuur en mode, die in de werken met elkaar worden vermengd, zijn het belangrijkste onderwerp van de schilderijen. De geportretteerden lijken vanuit een haast pantheïstische impuls samen te gaan met de natuur. Als hedendaagse versies van de decadente beeldtaal van Gustave Moreau of Aubrey Beardsley lijken de karakters in Smiths’ schilderijen en etsen zich aan te sluiten bij de trendy modecultuur van de Londense, hippe wijk Shoreditch.

De rituelen van deze sektarische stroming bevredigen een primaire behoefte op te gaan in een duistere, organische wereld. De titels van de werken lijken dit te versterken, ze klinken als verzonnen Latijnse namen, waarin modemerken versmelten met het taxonomische systeem van Linnaeus en katholieke, rituele gebruiken. In Opus Dei Lite, bij voorbeeld, draagt een ‘furieuze’ vrouw hippe, witte laarzen en haar jurk is een geworden met het mosachtige groen waarop ze danst. Haar armen – uitgespreid alsof ze zo weg zou kunnen vliegen – zijn versierd met een transparante stof die zich vermengt met de vage achtergrond. De ets Pietaro toont door de afwezigheid van kleur een helder beeld van deze androgyne figuren die, opgaand in een orgastische fusie met monstrueuze aspecten, lijken te zijn voortgekomen uit een ontaard, stedelijk onderbewustzijn.

De begeleidende groepstentoonstelling getiteld Esoterica met werk van tien verschillende kunstenaars, is een morbide maar tegelijkertijd plezierige aanvulling op het werk van Anj Smith. Dicht bij elkaar gehangen als in een kerker van een verlaten kasteel, laat het werk zien van kunstenaars uit Groot-Brittannië en Oost-Europa wier beeldtaal elke rationele basis lijkt te ontberen. De collectie bevat mysterieuze visioenen van geheimzinnige rituelen, mythologische sublimaties van duistere omgevingen en morbide, religieuze interpretaties van ondoorgrondelijke voortekenen. Eddie Summerton maakt van zijn schilderijen en collages een soort neo-heidense votieve afbeeldingen, door karakters uit de vermaarde Ladybird-kinderboekenserie te plaatsen in vreemde omgevingen. In You Have a Want I don’t Want to Heal plaatst hij een onschuldige sprookjesprinses in een immens verlaten ijslandschap, daarbij de nadruk leggend op de discrepantie tussen de figuur en zijn omgeving. Net als bij een Madonna-icoon, lijkt de prinses bezwangerd door een onbegrijpelijke kracht, een duistere dit keer. Djordje Ozbolt bespeelt een vergelijkbaar thema. Zijn oeuvre bestaat uit kleine schilderijen die de Oost-Europese afkeer van horror en onderkruipels aankaarten. Geesten, doodskisten en mysterieuze, freaky wouden zijn te zien naast een schilderij van een eenzame man die zit te poepen op een Russisch landschap. M After a Night Out is een oneerbiedig portret van Karl Marx die wordt voorgesteld als een door de wereldlijke overdaad gebroken man.

De beeldtaal die in Esoterica wordt onderzocht, is een hybride combinatie van elementen die niet bedoeld zijn om een samenhangende structuur te laten zien. In tegendeel, verwarring en een ongekunstelde verleiding zijn de belangrijkste metafysische strategieën. Magie, zo lijkt de tentoonstelling te willen laten zien, heeft niet als doel om onze angsten te sussen, maar veeleer om ze te erkennen als spookverschijningen die ons altijd zullen blijven achtervolgen.

Anj Smith, The megalography of cutenessEsoterica19 mei tot en met 13 juni 2004

IBID Projects, Londen