metropolis m

Internet is bezig cinema te veranderen. Niet alleen de wijze van productie vernieuwt, met dank aan YouTube, ook de manier waarop film vertoond wordt, op avonden als Upload Cinema en Bring Your Own Screen.

De laatste jaren ontstond een rijkdom aan nieuwe platforms voor filmmakers en filmconsumenten om met elkaar te communiceren en samen te werken. De productie, distributie en consumptie van bewegend beeld krijgt door internet en sociale media een heel ander karakter dan tijdens het passieve televisie- en cinematijdperk. Maar wat levert dit de filmmaker en de filmconsument ¬(die op internet steeds vaker dezelfde persoon zijn) eigenlijk op?

Door de overvloed aan nieuwe platforms lijkt de korte videofilm in ieder geval een geweldige bloei door te maken. Zelfs de ultrakorte video, opgenomen met de minuscule camera’s in mobieltjes, heeft een eigen podium gekregen op tientallen online platforms en filmfestivals voor de mobiele telefoon, zoals het festival Viva la Focus in Groningen. Aantal keer bekeken of hoeveelheden ‘like’ functioneren als indicatoren voor maker en kijker. Desondanks is een echte jury onweerstaanbaar, getuige de 23.000 inzendingen voor YouTube Play, de eerste Biennial of Creative Video in het Guggenheim Museum in New York, waarbij een jury met zwaargewichten als Douglas Gordon en Takashi Murakami de beste YouTubefilmpjes eruit viste.

YouTube is alom geaccepteerd en geïntegreerd, en hand in hand met de traditionele filminstituten ontstaat een winning team. Ook de Nederlandse filmfestivals hebben een eigen kanaal op YouTube, ofwel om films van hun eigen festival te vertonen (International Film Festival Rotterdam), dan wel om nieuwe internetvideoproducties te stimuleren en te belonen met een geldprijs, zoals bij het Nederlands Online Film Festival, het online broertje van het Nederlands Film Festival.

Zelfs voor het bekostigen van films wordt geëxperimenteerd via online sociale netwerken. Cinema Reloaded, een webexperiment van het International Film Festival Rotterdam, gaat ondanks het matige succes van de voorgaande editie nu zijn tweede jaar in met de oproep ‘become a coproducer!’ Het idee: koop online muntjes van vijf euro en verschijn als coproducer met je gezicht in beeld. Filmmaker Harmony Korine hoopt op deze manier zijn korte film God’s Joke gefinancierd te krijgen. Met een internationaal pr-offensief probeert Cinema Reloaded dit jaar meer ‘coproducenten’ aan te trekken, onder meer door Korine intensief te laten Facebooken en bloggen, ook op het online filmmagazine indieWIRE.com.

Voor de kortere film, traditioneel een medium om low budget mee te experimenteren, werken internet en sociale media dus als een katalysator. Als gevolg van een alsmaar groeiend aanbod moeten makers steeds harder werken om er bovenuit te steken, wat leidt tot razendsnelle ontwikkelingen. Voor de lange speelfilm, die vrijwel altijd wordt gemaakt om geld mee te verdienen, wordt ondertussen naarstig gezocht naar online verdienmodellen.

Vooralsnog lijkt het erop dat internet de traditionele cinema geenszins bedreigt. Nederlandse bioscopen, filmtheaters en filmhuizen beleefden in 2009 het beste jaar in bezoekersaantallen sinds 1978. Ook filmfestivals zoals het Nederlands Film Festival en het International Documentary Film Festival Amsterdam trokken vorig jaar meer bezoekers dan het jaar daarvoor.

Internet brengt misschien juist wel iets van de verloren magie van cinema terug. Online sociale netwerken creëren verbondenheid, maken publiek betrokken en maken het makkelijker om nichemarkten te mobiliseren. Secret Cinema in Londen bijvoorbeeld heeft zich gespecialiseerd in het creëren van buzz op sociale netwerksites. Hun eerste bijeenkomst trok 400 liefhebbers die Gus van Sants Paranoid Park kwamen kijken onder de London Bridge. Inmiddels komen maar liefst 15.000 mensen op de ‘geheime’ filmvertoningen af, waarvan de locatie een dag ervoor via Facebook en Twitter bekend wordt gemaakt. Filmvertoningen van Secret Cinema zijn sociale happenings, ‘a party as much as a movie’, volgens de oprichter. En met hun huidige 60.000 fans op Facebook zijn ze verzekerd van een blast.

Tegelijkertijd zijn er de cinefielen die elkaar via sociale media informeren om vervolgens samen in een klein zaaltje ouderwets film te bekijken. Sociale media bieden bovendien nieuwe mogelijkheden voor het opbouwen van spanning bij je fans en volgers, door het in episodes vrijgeven van een verhaal. Door alle online kennismaking van tevoren krijgt daadwerkelijk samenkomen het karakter van een climax. De ‘likes’ en ‘finds’ waarmee ieder zichzelf online definieert, moeten ergens een offline manifestatie krijgen.

Upload Cinema, dat al twee jaar volgens een eenvoudige formule ‘de beste internetvideos naar het witte doek brengt’, blijkt een succes. Iedereen mag inzenden onder een vooraf bepaald thema, waarna een jury bepaalt welke video’s in een avondvullend programma worden opgenomen. Het ware crowdsourcing is echter wel Bring Your Own: Screen, dat eind september voor het eerst plaatsvond in De Verdieping in Amsterdam. Kunstenaars, culturele instellingen en verzamelaars van film en video namen eigen beeldmateriaal én scherm mee om bewegend beeld ‘naast, door en over elkaar te presenteren’, met als doel een ‘gelaagde en overweldigende beeldervaring’, aldus de organisatie.

Volgens internetkenner Clay Shirky vormt de enorme online creativiteit van tegenwoordig slechts het topje van een ijsberg. In zijn boek Cognitive Surplus: Creativity and Generosity in a Connected Age (2010) betoogt hij dat we bijna een halve eeuw voor de televisie hebben zitten suffen. Al het overschot aan intellect, energie en tijd dat de westerse mens heeft sinds de naoorlogse welvaartsgroei is verloren gegaan aan passief televisiekijken. Internet boort nu dat surplus aan, ook voor bewegend beeld. Bovendien is het collectieve produceren volgens Shirky eigenlijk heel natuurlijk. Het kan worden gezien als een terugkeer naar menselijke samenwerkingsvormen van het begin van de vorige eeuw.

Hoe deze creatieve vloedgolf de autoriteitspositie van traditionele experts en instituten beïnvloedt, dat is hierbij de terugkerende vraag. ‘Juist nu zijn mensen op zoek naar handvatten, filters en gidsen’, zo verklaarde filmfestivalexpert Marijke de Valck, verbonden aan de Universiteit van Amsterdam, tijdens het laatste Nederlands Film Festival. Wat de digitale aardverschuiving betekent voor het economisch model van de filmindustrie en voor de rechten en inkomsten van filmmakers, zoals we die door goedkope downloads ook zien verdampen in de literatuur- en muziekindustrie, blijft eveneens onzeker. De 720 euro die Korine medio november heeft opgehaald voor zijn productie, begroot op 30.000 euro, belooft niet veel goeds.

Sabien Teulings is redacteur en publicist, Leiden

– Cinema Reloaded is onderdeel van het International Film Festival Rotterdam 26 januari t/m 6 februari 2011

– De tweede editie van Bring Your Own: Screen vindt plaats op 15 december 2010

Zie ook:

www.cinemareloaded.comwww.trouwamsterdam.nl/www.vivalafocus.nlwww.guggenheim.orgwww.filmfestival.nlwww.secretcinema.orgwww.uploadcinema.net