Fragmenten uit een familiegeschiedenis
Fragmenten uit een familiegeschiedenis
Een gesprek met Amelie von Wulffen
Begin jaren negentig kwam Amelie von Wulffen net als zoveel andere links georiënteerde kunstenaars, naar het voormalige Oost-Berlijn. De culturele atmosfeer werd destijds bepaald door politiek geladen, anti-kapitalistische discussies en acties in de binnenstad. Aansluitend bij deze tendens maakte Von Wulffen samen met een groepje kunstenaars een serie politiek getinte animatiefilms, waarmee ze bekendheid verwierf. Maar na verloop van tijd vond ze het activistische gehalte van deze groepswerken te groot en probeerde ze haar bevindingen op een andere, meer esthetische wijze vorm te geven. Ze verwerkte de schoonheid van de zich snel ontwikkelende stadsarchitectuur in grote ‘stadscollages’ samengesteld uit versneden en verdubbelde zelfgemaakte foto’s van Berlijn, aangevuld met schilderingen.
Aan de muur en op de grond van haar atelier hangen en liggen grote papieren werken bestaande uit aan elkaar geplakte en beschilderde foto’s van interieurs en objecten. Ze zijn gemaakt in het huis van haar broer – voorheen het huis van haar grootouders – maar er zijn ook andere interieurs te zien. Von Wulffen laat me een collage zien die op de grond ligt. Het doet denken aan een werk dat werd tentoongesteld op Manifesta 5 in San Sebastian, een samengesteld werk waarbij de wand van de tentoonstellingsruimte licht decoratief beschilderd was, waarop tekeningen hingen die waren gebaseerd op oude zwart-witfoto’s van haar grootmoeder. Waarom grijpt Von Wulffen in haar werk terug op foto’s uit haar eigen familiegeschiedenis? Amelie von Wulffen: ‘Mijn grootmoeder intrigeerde me omdat ze dichteres en schrijfster was. De foto’s van mijn grootmoeder zijn onbewust zo ongelooflijk duidelijk geënsceneerd. De diepe, zwaar melancholische aard ervan, vond ik erg mooi. De beelden laten een tijdloze situatie zien. Je gaat er automatisch over nadenken in welke tijd het was, waarschijnlijk oorlogstijd, en wat er verder nog allemaal aan de hand was. Het interesseert me niet zozeer dat het mijn grootmoeder is, maar hoe mijn verhouding tot de foto is. Dat moet je niet als iets particuliers zien. Ik geloof dat er genoeg aanknopingspunten zijn die veel algemener zijn dan mijn persoonlijke toegang. De oude voorwerpen die ik als beeldobjecten gebruik, zijn niet alleen familiestukken maar ook algemene dragers van cultuur, die de tijd hebben doorstaan. De beelden zijn overladen met te interpreteren motieven.
De wand met portretfoto’s die door Von Wulffen is gefotografeerd is een bestaande situatie in een café uit de jaren dertig, waarin zij de inspiratie vond voor de stijl van de tekeningen van haar grootmoeder. Het is een manier van werken die vaker in haar werk lijkt terug te komen. Von Wulffen zoekt naar verschillende verbanden, zowel persoonlijke als collectieve, die betekenis in een beeld leggen. De hang naar een zekere nostalgie is haar daarbij niet vreemd. De sfeer van haar werk wordt bepaald door een verloren gegane tijd, aangevuld met (subjectieve) bespiegelingen, dromen of herinneringen.
Von Wulffen bladert door haar documentatie en laat me een serie architectuurcollages zien die zijn gebaseerd op foto’s die ze maakte van historische gebouwen in Berlijn. De foto’s lijken al jaren oud maar ze zijn pas enkele jaren geleden gemaakt. De afgebeelde architectuur zal uit de jaren twintig of dertig zijn. Een zeppelin die naast het gebouw in de lucht zweeft is er geschilderd aan toegevoegd. In deze werken lijkt een meer collectieve gedachte over architectuur en toekomst te worden weergegeven. De werken hebben een nationalistisch tintje, vanwege de problematische periode uit de Duitse geschiedenis die in herinnering wordt geroepen. Het ideologische gedachtegoed uit de jaren dertig staat wellicht symbool voor de toekomst van Berlijn na de val van de muur. Behandelen de architectuurcollages daarmee meer algemene, en de tekeningen meer persoonlijke verhalen? ‘Ik denk dat dat voor de stadscollages wel geldt. Maar minder voor de collages van binnenruimtes, die zijn vaak gebaseerd op mijn privé-omgeving, op de huizen van mijn broers en zussen of van mijn ouders. Of geënt op de ruimtes die ik dat jaar heb bezocht. Ze tonen bijna het verhaal van de ruimtes waarin ik me begeef. Je kunt het vergelijken met de ervaring van ruimte zoals die in film bestaat. In mijn vroegere animatiefilms is me tijdens het werkproces duidelijk geworden hoe men in films ruimte opnieuw kan construeren uit verschillende gegeven ruimtes. Dat vind ik interessant en ik dacht: dat kan misschien ook in een tekening.’
Amelie von Wulffen heeft een solotentoonstelling in Galerie Gabriele Senn,
Wenen, van 9 september tot 31 oktober.
Nathalie Zonnenberg