metropolis m

Lili Reynaud-Dewar pakt uit met een installatie, een opera en een tentoonstelling in Brussel en Middelburg. Beide werken verbinden tekst met film, muziek, performance en mode aan sculpturen en stellen sociale, economische, raciale en emotionele kwesties aan de kaak. Een portretinterview.

Ive Stevenheydens

Je solotentoonstelling in de Vleeshal Middelburg heet TEETH, GUMS, MACHINES, FUTURE, SOCIETYI. n het middelpunt staat een videowerk met stand-up comedians uit Memphis. Kun je het werk toelichten?

Lili Reynaud-Dewar

‘Ik ontdekte een kleine tien jaar geleden in Memphis de Levitt Shell, een betonnen concertkoepel uit de jaren dertig. Het openlucht amfitheater van Max Furbringer in Overton Park vormde het toneel van mijn korte film. Op het moment dat ik met dit bouwsel in aanraking kwam, was ik ook gegrepen door Donna Haraways manifest, een soort van futuristisch schrijven dat geen sciencefiction wil zijn. In Amerika zag ik in die jaren in het straatbeeld ook advertenties voor de vreemdste dingen en in de lijn van het droombeeld van de cyborg fascineerden de aankondigingen voor teeth grillz. Die gouden of zilveren tandprotheses waren in de jaren tachtig en vooral negentig bijzonder populair bij de aanhangers van Dirty South, een Amerikaans subcultureel rapgenre dat zijn oorsprong vond in Houston, New Orleans, Atlanta, Miami en voornamelijk Memphis. Hoewel teeth grillz nog steeds als een belangrijk statussymbool binnen de hiphopcultuur gelden, worden ze ook niet zelden gebruikt om rottende, afgebroken of missende tanden te verbergen. Ik zie ze dan eveneens als een metafoor voor het arme deel van de Amerikaanse maatschappij dat zich geen tandverzekering kan veroorloven.’

Ive Stevenheydens

Memphis was en is ook de stad van Elvis Presley en Martin Luther King. Komen die in je werk aan bod?

Lili Reynaud-Dewar

‘In juli 1954 gaf Elvis zijn eerste betalende concert in de Levitt Shell terwijl Martin Luther King in de stad werd vermoord na zijn tussenkomst in de zogeheten sanitation strike 1. Zowel de Levitt Shell als afval komen in het werk terug. Naast de teksten, muziek en de video bevat de totaalinstallatie ook afval: resten van de producten die we tijdens het maakproces zelf consumeerden. Ze liggen verborgen achter hoeken en kanten, maar zijn ook geëtaleerd in sculpturen, uitvergrotingen van de op maat gemaakte teeth grillz die de performers in de video dragen.’

Ive Stevenheydens

Haraways conceptie van de cyborg toets je aan de mening van de man in de straat: de hiphopper met teeth grillz. Een opgewonden deejay maakt de schijnbaar onmogelijke dialoog tussen de twee nog onduidelijker. Ik vind het een vrij gewaagde operatie.

Lili Reynaud-Dewar

‘Ik plaats graag zaken samen die op het eerste zicht onmogelijk wat met elkaar te maken kunnen hebben. In de sleutelscènes staan de vier stand-upcomedians uit Memphis rond een op een sokkel geplaatste actrice uit Detroit die voorleest uit A Cyborg Manifesto. Een beetje een pompeuze situatie, maar daar houd ik persoonlijk wel van. De tekst van Haraway, misschien voor de hand liggend om te gebruiken maar nog steeds actueel, zoekt bewust confrontatie en limieten op. Ook mijn werk wil verschillende posities innemen, openingen creëren voor interpretatie en tegenstellingen opwerpen. Het wil verstoren. Bijgevolg reageren mensen allerlei zeer divers. Zelfs de instituten die deze installatie exposeerden, waaronder recentelijk Museion Bolzano en Kunstverein in Hamburg 2, schreven erg uiteenlopende zaalteksten. Vroeger zou me dat gestoord hebben, nu vind ik dat net een goede zaak. Met TEETH, GUMS, MACHINES, FUTURE, SOCIETY stel ik ook mijn eigen werk en handelen in vraag. Een letterlijk voorbeeld daarvan is de video waarin ik (opnieuw) naakt door de installatie dans. Met de performers en andere betrokken partijen hadden we dan weer vaak felle discussies. In hoeverre drong ik mijn eigen culturele prisma aan hun standpunten op? Of stonden mijn persoonlijke overtuigingen hen net toe om, bijvoorbeeld, hun denkbeelden over de rapcultuur te relativeren? Los hiervan wil het werk ook gedenken. Tijdens mijn research vond ik echter weinig archiefmateriaal van Memphis destijds. Was de stad op dat moment dermate getraumatiseerd door de omstandigheden incluis de moord op King dat er geen tijd bestond om beelden te bewaren van de door afval overspoelde straten? Enerzijds functioneert de video en installatie inherent als een evocatie van de protesten toen. Anderzijds vormt het een arrêt dans le temps, een herbeleven waarin je de huidige performers effectief afval in de straten ziet dumpen.’

Ive Stevenheydens

Waar komt de titel Small Tragic Opera of Images and Bodies in the Museum vandaan?

Lili Reynaud-Dewar

‘Het werk is een voorzetting van Small Modest Bad Blood Opera, dat ik maakte voor All The World’s Futures, Okwui Enwezors tentoonstelling voor de Biënnale van Venetië in 2015. Het woord opera vormt in feite een overdrijving: het gaat om werken die gezongen dialogen bevatten. Vandaar ook de woordjes small of modest in de titels. Mijn partner, kunstenaar en componist Nicolas Murer, die in groepen en onder pseudoniemen waaronder Macon en Sport Tranquille opereert, schreef voor beide werken de muziek. In de werken ontwikkelt zich een discussie over de rol van kunst in de maatschappij en de positie van verschillende betrokkenen daarin. In Venetië handelde het over AIDS en de verantwoordelijkheid of de keuze om zich en de partner(s) al dan niet te beschermen, een libretto gebaseerd op de teksten van Guillaume Dustan 3. Small Tragic Opera of Images and Bodies in the Museum kaart vraagstukken aan over de positie van het museum in de maatschappij. In beide gevallen probeer ik de zaken open te trekken tot een publiek debat. Eerlijk: ik wens hiermee sleutelwerken te maken – uiteraard een verwaand idee, een bourgeois negentiende-eeuws concept.’

Ive Stevenheydens

Het werk in Wiels vertelt over de gebeurtenissen in en rond een museum dat werk tentoonstelt van een kunstenaar die archiefbeelden van politiegeweld gebruikt. Net op dat moment staat de stad op de kop omwille van de moord op een zwarte jongeman, afgemaakt door de politie.

Lili Reynaud-Dewar

‘Het gaat ten dele terug op een problematiek die ik zelf aan den lijve ondervond, een last minute afgelasting in een Amerikaans museum. Dit zich in New York afspelende werk verhaalt over de tegenstrijdige standpunten van zes verschillende partijen: het museumpersoneel, de curator, de kunstcriticus, de gemeenschap of algemene publieke opinie, de kunstenaar-activist en de kunstenaar zelf. Het verhaal gaat dat die in het museum foto’s van manifestaties van gekleurde burgerrechtengroepen exposeert naast dode mensen en seksueel getinte foto’s, tekeningen en objecten. Tegenover het voorstel van de kunstenaar positioneert zich bijgevolg een front van verzet waarin toch heel wat nuances schuilen. Hoewel zich een voornamelijk abstract verhaal ontwikkelt, focus ik met deze opera op de ontwikkelingen die zich mogelijk hebben voorgedaan. In het bijzonder de relaties tussen de verschillende prota- en antagonisten interesseren me. Wie haalt er gelijk of winst ten koste van de andere? Wie eigent zich, met welke acties en in welke context wat van wie toe?’

Ive Stevenheydens

In werkelijkheid lopen de zes partijen die je afbakende toch door elkaar? Bestaat het risico niet om zaken te veralgemenen of om te vervallen in clichés?

Lili Reynaud-Dewar

‘We categoriseren hier behoorlijk wat. Daar tegenover staat dat er dagelijks zaken binnen de muren van musea gebeuren waarover we een dialoog moeten durven voeren. De hiërarchische opstelling en de indeling in klassen, sekse en ook rassen blijft me frapperen: de bewakers zijn vaak zwarte mannen, het curatoriële team voornamelijk hoger opgeleide blanke vrouwen en de directeur mannelijk. Precies dezelfde categorieën vinden we terug in de maatschappij. Ik zuig dus helemaal niets uit mijn duim!’

Ive Stevenheydens

Ik vind het naast een ontwapenend een erg grappig werk. Wat is het belang van humor voor je?

Lili Reynaud-Dewar

‘Humor gebruik ik al sinds de begindagen. Het staat me toe zeer ernstige en intense onderwerpen aan te snijden. Humor fungeert als het paard van Troje om zich politiek te positioneren en naar het hart van de zaak te pijlen. Het tempert ook: ik wil niet in de hoek van de puur geëngageerde kunstenaar belanden.’

Ive Stevenheydens

Doorheen je oeuvre zijn performance en installatie steeds innig met elkaar vervlochten. In Wiels is er zowel de performance als de installatie. Maak je nog een verschil tussen de twee?

Lili Reynaud-Dewar

‘De twee horen ontzettend bij elkaar. Maar, in tegenstelling tot bijvoorbeeld het werk van Tino Sehgal, benadruk ik niet dat het absoluut in performancevorm gepresenteerd moet zijn. Ik ben overigens niet echt een performer, al word ik wel vaak als dusdanig geklasseerd. Hoewel ik in veel video’s door mijn werken dans, vinden deze acties nooit publiekelijk plaats. Ik heb steeds nood aan veel objecten, kostuums, tekst en muziek in mijn projecten. Ik weersta sterk aan het minimalisme en de white cube, al vind ik die zaken natuurlijk ook fantastisch. Voor mij moet het ingewikkelder zijn – of beter chaotischer: mijn geest is te verwrongen om eenvoud te kunnen uitvoeren. De tijden zijn overigens best snel veranderd. Toen ik mijn eerste solopresentatie in 2006 in de Zoo Galerie te Nantes had, genaamd The Center and The Eyes, wisten we niet of we het happening of performance moesten dopen. Er waren gelezen en gezongen teksten, gezangen en een discussie over clandestiene steden, rebellen en raciale problemen tegenover John Cage’s vroege en meesterlijke essay Silence. Er was ook noise van de gitarist Lionel Fernandez. In feite veranderde mijn werk erg weinig, maar is er in tentoonstellingen veel meer aandacht voor dit soort artistieke productie.’

TEETH, GUMS, MACHINES, FUTURE, SOCIETY, 25.06 t/m 24.09.2017 Vleeshal Markt, Middelburg en Small Tragic Opera of Images and Bodies in the Museum, Het afwezige museum, Wiels, Brussel t/m 12.08.2017,.

(1) De sanitation strike was een in februari 1968 opgestart en maanden lopend protest van meer dan duizend zwarte werknemers in de sector van afval-ophaling en -verwerking. Na rellen en de moord op King op 4 april 1968 droeg de sanitation strike uiteindelijk bijdroeg tot meer burgerrechten voor de zwarte gemeenschap zoals vakbondserkenning, betere verloning en later ook toegang tot plekken die eerder exclusief voor blanken bestemd waren.

(2) De video ging in première op de biënnale van Gwangju (september – november 2016), andere opstellingen vonden plaats in Kunstverein in Hamburg (september – november 2016) en Museion Bolzano (januari – mei 2017). In het Franse Théâtre Nanterre-Amandiers werd het project in een andere configuratie voorgesteld, in de vorm van twee performances op scène (december 2016). Na Middelburg trekt het werk verder naar Atelier Hermès in Seoul en naar de expositieruimte van de Monash University te Melbourne.

(3) Guillaume Dustan (1965 – 2005) lag omwille van zijn meningen en geschriften over seropositiviteit, AIDS en veilig vrijen stevig onder vuur bij actiegroepen zoals ACT UP.

BIO
Ze is geboren in 1975 in La Rochelle en woont vandaag in Grenoble en Genève. Van haar zesde tot haar achttiende deed ze aan klassieke dans en ballet, en ook hedendaagse dansen en yoga. Ze studeerde initieel rechten in Parijs, noemt het ‘de wetenschap die contradicties allerlei moet proberen te verzoenen. In het publieke recht draait het om de macht van de staat en de rechten van de burgers. Precies dat terrein maakt sinds de begindagen de kern van mijn onderzoek en praktijk uit.’ Na Parijs trok ze naar de Glasgow School of Art, voor het door David Harding opgerichte programma Environmental Art Course waar ook Duncan Campbell, Douglas Gordon, Martin Boyce, studeerden. Aan de school worden kunstvormen ontwikkelt waarnaar vandaag verwezen wordt met de term social practice. ‘En dat in een arme arbeidersstad waar de bevolking indertijd nauwelijks interesse had voor kunst!’

Recente artikelen