metropolis m

In Nederland hebben we sinds jaar en dag de HEMA en IKEA. Democratic design is hier gemeengoed en dus moet je flink je best doen iets afstotelijks te vinden. Meer dan in het buitenland althans, waar wansmaak nog in overvloed te treffen is. Als het moderne project ergens in de wereld zijn voltooiing nadert, dan hier in Nederland. Licht, lucht en ruimte, schone, goedkope huizen, witte muren, veel glas, weinig rommel. Alles is onder controle. Natuurlijk ook hier zijn bewegingen de andere kant op, ook hier is chaos, kitsch, controverse, maar zie het groot. In Nederland is alles onderdeel van een weloverwogen proces van modernisering.

Anna Tilroe interviewde onlangs Constant, de schepper van New Babylon die in de grote Rem Kolhaas tentoonstelling in Berlijn wordt opgevoerd als diens grote inspirator. Zijn New Babylon staat model voor de ontwerpen die Koolhaas momenteel op diverse continenten aan het bouwen is. New Babylon is het indrukwekkende plan dat de mobiliteit van het moderne leven ten top voert, creatief en grenzenloos als het wil zijn. Constant blijkt er niet meer zo erg in geïnteresseerd te zijn en schildert tegenwoordig liever sombere schilderijen. Maar hij kan niet nalaten te constateren dat zijn visioen van veertig jaar geleden wel werkelijkheid is geworden, zij het misschien in een iets andere gedaante dan hij toen voor ogen had.

Modern zijn we allemaal, of we willen het zijn. Modern is nieuw, fris, jong, althans dat heet het te zijn. En als wij het niet zijn, dan wel de wereld waarin we leven. De wereld beweegt door, of we willen of niet. De wereld blijft zich vernieuwen. Geen neoconservatief die dat kan tegenhouden. Ook de postmodernisten niet, hoezeer ze al gedurende enkele decennia bezig zijn het vooruitgangsdenken in de kunst op een even felle als hilarische wijze te bestrijden. Inmiddels is iedereen het er wel over eens dat het postmodernisme in feite niets anders is (was?) dan een afgeleide van de moderne beweging, een subtiele bijstelling van wat ingesleten modernistische dogma’s. Een noodzakelijk breekijzer ook om de boel weer in beweging te krijgen.

Het modernisme, hoog nodig toe aan wat stevige zelfspot en kritiek, vond in het postmodernisme een gewillige nar die maar al te graag bereid was de modernistische decadentie een spiegel voor te houden. Met zijn doorgeschoten greenbergiaanse formalisme had het modernisme zich geheel al uitgeleverd aan het oppervlak, zogenaamd onder het mom van autonomie en met de pretentie van diepzinnigheid. Het postmodernisme liet zien dat oppervlakkigheid toch vooral oppervlakkig is en dus flinterdun. Om de wereld te verbeteren is meer nodig dan alleen het vlak en de rechte lijn.

Enkele decennia later, na enkele jaren vol geëngageerde kunst, is een nieuwe generatie kunstenaars bezig het modernisme na te pluizen op zijn diepste motieven. De loutering die de postmodernisten op gang hebben gebracht, blijkt nog niet voltooid. Zeker niet waar het de implicaties van een autonoom of formeel geïnspireerd modernisme betreft. Er zijn vele modernismen, zoveel is wel duidelijk, elk met eigen formules en eiden idealen. Maar wat zijn de idealen die horen bij het modernisme van nu? Wat zijn de idealen van het modernisme in een wereld die zich op alle fronten al voortdurend moderniseert? En wat moet er bevochten worden als modernisme al mainstream is, zoals in Nederland?

Het lijkt of een nieuwe generatie kunstenaars naar antwoorden zoekt door de modernisering in kunst terug te voeren op haar oorspronkelijke principes. Hoe zat het ook alweer precies in elkaar: moderniteit, modernisme, postmodernisme, neomodernisme en laatmodernisme? Wat betekent dat allemaal en wat zegt het over nu? Men is het allemaal heel nauwkeurig aan het uitzoeken, om vervolgens, met kennis van zaken, een nieuwe etappe in het onophoudelijke project te kunnen aanvangen.

Domeniek Ruyters