metropolis m

Vraagt David Lillington: ‘Waar gaat het nu over: spoken, magie of betovering?’ Ik zeg: ‘misschien is het wel het driehoekige gebied dat tussen deze begrippen ligt, maar eerlijk gezegd weet ik het ook niet precies.’ Geen van de kunstenaars die in deze special aan bod komt zal blij zijn met een typering als magiër, ziener of heks. Kunst is geen wonder, zeker niet voor hen. Maar interesse in mystiek, of de taal van mystiek, is er zeker.

Die interesse is soms sociologisch van aard, zoals het geval bij Judith Hopf, soms meer dan dat, zoals bij Trisha Donnelly. Haar proces van mystificatie van kunst is een weloverwogen maar niettemin raadselachtig proces, een uitdijende performance die beoogt de toeschouwer onzeker te maken over de aard en betekenis van haar werk. Geregeld biedt ze toespelingen naar het occulte, maar uiteindelijk blijft alles zeer concreet. Er wordt zelfs met het hogere gespot. Wat te denken van een tentoonstelling die je betreedt en verlaat onder de pathetische klanken van een orgelconcert?

Het begint wel op te vallen, de hang naar het mystieke in de kunst van vandaag. Ik wil het geen trend noemen, daarvoor is het onderwerp te veel van alle tijden, maar populair is het. Zou het een reactie zijn op de overdaad aan realisme, de veelbediscussieerde documentaire, die de kunstwereld afgelopen jaren in de greep had? Hoe het ook zij, de aandacht ervoor is enorm. In het Rotterdamse Boijmans Van Beuningen opende bijvoorbeeld onlangs Dark, een soort semi-gothic groepstentoonstelling waarin gloomy kunst uit de afgelopen jaren bijeen is gebracht (nog te zien tot en met 17 april). De behoefte aan onverklaarbare kunst is groot, zeker onder kunstenaars.

Metropolis M voegt hier een stel (pseudo)tovenaarsleerlingen aan toe. Zij maken een tochtje naar gene zijde, maar vraag even niet gene zijde van wat. Het is de achterkant van het gelijk misschien, waar ongewisheid en verwondering heersen? Ik moet denken aan de hoogtijdagen van de conceptuele kunst in de vroege jaren zeventig, toen ook velen zich richtten op mystiek. De naam Bas Jan Ader duikt op, ook in deze Metropolis M, op zoek naar het miraculeuze. Het is onmogelijk te weten wat dat miraculeuze precies inhoudt, want dan houdt het tenslotte op miraculeus te zijn. Daarom is de zoektocht zelf veel interessanter, zeker wanneer uitgevoerd door kunstenaars.