metropolis m

‘Dit werk is onderdeel van een overkoepelend project waaraan ik bezig ben. Dit project is bepalend geweest voor welke personen er in dit schilderij voorkomen. Aangezien een belangrijk aspect van mijn werk bestaat uit het versterken van de aanwezigheid van zwarte figuren in de collecties van musea gericht op de kunstgeschiedenis, heeft dit werk net als zowat al mijn werken iets te maken met een historische schilderstijl, in dit geval het impressionisme. Dit heeft op zijn beurt weer te maken met het feit dat het impressionisme zowat de populairste schilderstijl ooit is. Iedereen houdt van impressionistische werken; ze zijn heel erg mooi. Zelf zou ik natuurlijk nooit echt een impressionist geweest kunnen zijn, aangezien ik nog niet leefde toen de stijl ontwikkeld en gecodificeerd werd. Ik heb enkel toegang tot de basisprincipes van de stijl, achteraf, als een soort nawerking.
In dit werk probeer ik de indruk te wekken van een impressionistisch tafereel dat bevolkt is met mensen, die in geen enkel echt impressionistisch werk voorkomen. Op die manier stel ik de vraag: wat betekent het om te genieten van het impressionisme als je er zelf niet in gerepresenteerd wordt – als maker noch als onderwerp? Mij lijkt het dat dit gekleurde mensen ertoe brengt hun afwezigheid als redelijk en vanzelfsprekend te beschouwen. Want wie hoort er in deze schilderijen thuis, wie bepaalt het model voor schoonheid, en voor wie is het genot dat voortkomt uit vele generaties van globale dominantie? Als je je altijd buiten de representatie van schoonheid, altijd buiten de representatie van plezier en altijd buiten de representatie van het pastorale bevindt, wat betekent het dan voor jou als je van dit soort beelden geniet?’

‘Dat is inderdaad een psychologisch neveneffect van de kunstgeschiedenis. Erg veel mensen worden geconditioneerd om de grootheid van anderen te erkennen, om te genieten van mogelijkheden die zij en hun volk niet lijken te bezitten. De gehele kunstgeschiedenis is zo gestructureerd, dat zowat de halve planeet slechts een marginale bijrol toebedeeld wordt in de ontwikkeling van de westerse kunstgeschiedenis. Veel gekleurde mensen erkennen gewillig de prestaties en grootheid van de Europeanen, en laten de kans om dit alles te evenaren links liggen. Daarom komt mijn engagement met de kunstgeschiedenis vandaan. De westerse kunstgeschiedenis schrijft niet-Europeanen af als tweederangs types in het verhaal van een dominante macht die flink opmarcheert; het volk dat “modern” wordt, vaak ten koste van gekleurde mensen.’

‘…net als de postimpressionisten. Wat dat soort dingen duidelijk maakt, is de manier waarop het niet-Europeaanse subject bijna altijd tot object wordt gemaakt. Net als Afrikaanse sculpturen is Japans drukwerk ruw materiaal. Het is als bauxiet. Je gaat ergens heen, neemt dit ruwe materiaal en je doet er iets mee waartoe de mensen die bovenop het materiaal zitten niet in staat lijken te zijn. Deze structurele dynamiek bestendigt de status-quo van de machtsverdeling in de wereld. Kunstwerken leiden de aandacht af van een fundamentele onevenwichtigheid in de macht en richten de aandacht op connaisseurschap. Iedereen geniet van het resultaat. De kolonisator en de gekoloniseerde tonen beiden hun waardering, maar de ware betekenis kan voor beiden nooit dezelfde zijn.
Waar het op neerkomt is de mogelijkheid je een ruw materiaal toe te eigenen en er iets mee te doen. Dus ja, de Japanners hebben dat drukwerk inderdaad gemaakt. Afrikanen hebben ongelooflijke sculpturen en maskers vervaardigd. Mensen van alle mogelijke culturen bezitten een esthetische erfenis, maar hun oudste werken zijn toch altijd nog het beste. In het spel van het modernisme of in het vormgeven aan de toekomst zijn deze volkeren geen volwaardige mededingers. Europeanen hebben zichzelf gemoderniseerd. De rest, zo lijkt het, is onder dwang modern gemaakt. Dus dat speelt een belangrijke rol in mijn hele project. Ik behandel de westerse kunstgeschiedenis als ruw materiaal – het is een gegeven, waarmee ik vervolgens probeer op mijn eigen manier aan de slag te gaan.’

‘Helemaal hetzelfde is het niet, omdat ik niet echt op een grensoverschrijdende manier te werk ga.’

‘Daarmee ben ik het helemaal mee eens.’

‘Dat soort gebaren vind ik dwaasheden – de ontevredenheid of het leed dat je ergens bij ervaart uitdrukken door te proberen het uit te wissen.’

‘In bepaalde opzichten is het werk wel voor dit publiek bedoeld. De westerse kunstgeschiedenis is de Europese kunstgeschiedenis. Is dat een gesloten concept? Mijn hoop is dat alle associaties en vooronderstellingen die jij hebt bij de werking van een impressionistisch schilderij in eerste instantie beantwoord worden door mijn doek. En dan volgt de vraag waarom jij dit soort mensen nooit eerder zag in dit soort werken, en wat deze afwezige subjecten hieraan kunnen doen. Over dat soort dingen wil ik me buigen.’

‘Het zijn twee Chinezen en drie Koreanen.’

‘Eigenlijk is het een volledig verzonnen compositie, ook al heb ik ook wel het videowerk The Garden Party gemaakt dat gebaseerd is op dit schilderij en waarvoor ik werkte met een aantal mensen dat model stond voor het doek. Maar de video kwam pas na het schilderij. Om het schilderij te maken, had ik dezelfde mensen uitgenodigd en gefotografeerd, om vervolgens het werk om hen heen te verzinnen. Om precies te zijn, zijn er vier Koreanen, alleen heeft de vierde haar rug naar de toeschouwer gekeerd zodat je haar niet onmiddellijk herkent.’

‘De mensen op het doek doen niks anders dan op het doek zijn, en vertegenwoordigen op die manier het in het impressionisme ondervertegenwoordigde subject. Ze staan niet model voor immigranten en de reden waarom die naar andere landen trekken. Niet-blanke immigranten zijn vaak de enige gekleurden wanneer ze zich begeven in gepriviligeerde Europese ruimtes, een of twee worden opgenomen in clusters blanke mensen. In deze context symboliseren ze de openheid van de westerse cultuur en haar bereidheid verschillen te omarmen. De isolatie en het alleen staan maken deel uit van de prijs van het omarmd worden.’

‘Dat klopt… negen van de tien keren zullen ze er moederziel alleen zijn!’ [lacht]

‘Wanneer je een concentratie niet-blanke mensen tegenkomt, dan heeft hun bijeenkomst vaak een politiek, sociologisch of antropologisch kantje. Hun bijeenkomst is iets. Ze zijn niet samen om niets te doen.’ [lacht]

‘Nee, geen vrijetijdsbesteding! Dat bestaat niet.’

‘Op een bepaalde manier druisen deze schilderijen in tegen de neiging om het niet-blanke lichaam in te zetten in een bepaalde sociale activiteit die de reden is dat ze daar zijn.’

‘Er is hier niets dat suggereert dat het werk een voorafschaduwing van iets is. Maar op een bepaalde manier lijken de figuren zich wel bewust te zijn van hun eigen positie in het beeld. Sommigen kijken buiten het doek. Er is met andere woorden een combinatie te zien van groepen die op elkaar inwerken, personages die de lege ruimte in staren, en figuren die de toeschouwer aankijken, die op zijn beurt weer kijkt naar mensen in het beeld.’

‘Ik werk er al aan sinds ik het voor het eerst toonde in 2003.’

‘Het maakte deel uit van mijn tentoonstelling in het Museum of Contemporary Art.2 Maar toen had het nog niet dit impressionistische karakter. Het was veel te scherp, dus nu probeer ik het losser te doen en pas ik het kleurenpalet en de lijnvoering in het werk aan. Alle mensen die in dit werk voorkomen, ken ik. En een van de consequenties van het portretteren is dat je vrijheid beperkt wordt – je bent min of meer verplicht de figuren te doen lijken en om ervoor te zorgen dat ze tevreden zijn met zijn portret! [grinnikt] Daarom was iedereen eerst zo duidelijk weergegeven, maar nu maak ik het toch weer een beetje slordiger. Daar gaat het nu eenmaal ook om bij het impressionisme, om het effect. Dit effect hoeft geen spontaan gebaar te zijn, het is niet iets dat simpelweg voortkomt uit het feit dat er mensen in een tuin rondhingen… Ook grotere impressionistische doeken zijn gewoon in de studio gemaakt. Het draait om de stempel die je drukt, het zit hem in een bepaalde harmonie van de kleuren. Dat soort dingen zijn gecodificeerde elementen. Om het werk echt te doen werken, wil ik dat mensen onmiddellijk vaststellen: Oh ja, dit is impressionisme, om vervolgens te ontdekken: Wacht eens even, dit is toch niet helemaal impressionistisch. Ze moeten heen en weer geslingerd worden.’

‘Inderdaad, dat is een van de gevolgen van het leven in deze tijd. Je zou kunnen stellen dat mijn generatie vanuit de kunstgeschiedenis aan het einde van de kunstgeschiedenis beland is. Het lijkt wel alsof alle mogelijke vragen rond wat wel of niet kunst zou kunnen zijn al lang gesteld waren toen ik nog aan de academie moest beginnen! Als ik in mijn eigen werk dus iets aantref dat ik eerder bij Matisse zag, kan ik het dus gewoon laten staan, ook al staat het vlak naast iets anders, dat misschien aan Michelangelo doet denken. Tegenwoordig is schilderen een jongleeract. Het kan erg moeilijk zijn om consistent te blijven omdat je dingen overkomen die niet meteen stroken het beeld dat je hebt van hoe het er aan toe zou moeten gaan. Daar moet je dan maar gewoon mee leren leven…’[lacht]

‘Het heeft nog niet echt een titel, maar ik noem het doorgaans een clubinterieur. Het is een plek voor optredens, of een nachtclub-achtige plek, of een balzaal.’

‘Dat is een soort string…’

‘Neen, dit is een apart werk.’

‘Wel, het maakt deel uit van een groep Pin-ups waaraan ik momenteel werk. Het zijn allemaal pin-ups, die op een of andere manier toch weigeren… verslonden te worden door het gestaar. Ze blokkeren. Die reflecties en… brekingen verduisteren. Op een of andere manier confronteren ze, blokkeren ze en verduisteren ze, wat pin-ups normaal gezien nooit doen.’

‘Ze heeft inderdaad een bedeesde uitdrukking.’

‘Zij wel, net zoals dat meisje daar in haar ondergoed dat met haar vinger waarschuwt.’

‘Juist – What are you lookin’ at?! [lacht] Maar uit al deze situaties rijst dezelfde vraag: als een zwart iemand een dergelijke ruimte binnentreedt, gedraagt hij zich dan net zoals iedereen? Die vraag probeer ik te stellen, aangezien de geschiedenis van de pin-ups maar weinig zwarte modellen kent.’

‘Dat soort dingen houdt me altijd bezig. En als je alle hiphopvideo’s bekijkt, merk je onmiddellijk dat er een duidelijk constante is: in die video’s spelen nooit vrouwen die echt heel donker zijn.’

‘Zo donker als dit meisje hier zijn ze nooit, en hun haar is nooit zo gekroesd. Wat je te zien krijgt is de typische video ho of video vixen. En dat is een heel erg specifiek beeld.’

‘En dus maak ik dit soort meisjes als pin-ups om de vraag te stellen: kan zo’n figuur tegelijkertijd toch ook verleidelijk zijn.’

‘De manier waarop ik schilderijen maak houdt verband met bepaalde regimes van beeldproductie die tegenwoordig actief zijn. Je kan gerust stellen dat deze regimes onverminderd en op volle kracht zijn blijven doorwerken. Sterker nog, ze zijn alleen maar feller en feller geworden. Dus als een zwart persoon die zich bezighoudt met het maken van beelden, wil ik met die stroom meegaan, wil ik proberen beelden te scheppen die even boeiend en even krachtig zijn als de mainstream beelden waarover ik het hier heb.
Ik besefte dat, gezien de historische omstandigheden van zwarte mensen, het voor ons moeilijk is geweest in de arena van de beeldproductie even competitief te blijven als bijvoorbeeld de blanken of simpelweg de mainstream. Om te beginnen zijn we met erg weinig mensen. We beschikken over te weinig kapitaal. En op een bepaalde manier zijn we zo gesocialiseerd dat we ons distantiëren van elkaar en van het idee om schoonheid, vooruitgang en moderniteit te verbinden met het idee zwart te zijn. Dus ook al hebben we wel toegang tot de middelen die noodzakelijk zijn voor beeldproductie, toch blijven beelden omlijnd door een historische toestand die de beelden, ten minste in een bepaald opzicht, hyperconservatief maakt…’

‘Hyperconservatief in die zin dat er binnen de industrie van de beeldproductie altijd een barrière blijft bestaan. Voor zwarten is een beeld of positief of negatief. Als je alles ijkt aan deze binaire oppositie, ga je aan de complexiteit voorbij, aangezien je als zwarte zelden voorgesteld wordt als tegelijkertijd mooi en complex. Dus krijg je vaak een stereotiep soort schoonheid, of het beeld van de rechtschapen, goede burger. Dit alles betekent dat je nooit een historisch genre zult krijgen, bijvoorbeeld het genre van de pin-ups met een zwart subject dat door de tijd heen evolueert en zichzelf vernieuwt. Er worden geen idealen gecreëerd. Nergens in de geschiedenis van de zwarte mannenbladen heb ik ooit de constructie of productie gezien van een “ideale zwarte vrouw”.’

‘Zoiets heb ik nog nooit gezien.’

‘Er bestaat niet zoiets als zwarte erotica… niet als genre.’

‘Wat wel bestaat is zwarte pornografie, en dat komt doordat zwarten net als iedereen onderdeel willen zijn van een lucratieve industrie, maar in de manier waarop ze dit genre vormgeven laten ze zich niet leiden door de idealen die ze nastreven. Het is gewoon precies zoals Playboy.’

‘Terwijl je op die manier juist de grotere industrie van beeldproductie onaangetast laat. Ik probeer beelden te maken die refereren aan bepaalde aspecten van zwarte cultuur, zonder ze te sensationeel te willen maken. In dit clubtafereel is het de ruimte zelf die zulke dimensies van de cultuur belichaamt, terwijl de figuren niet noodzakelijk een bepaald soort gedrag hoeven te vertonen. Het is een ruimte voor uitvoeringen, maar er is geen uitvoering bezig. Het is de nasleep van of de prelude tot een uitvoering van iets, want uitvoeringen van dingen weergeven doet iedereen al. Als je een werk maakt over jazz, toon je de jazzband of de zanger.’

‘Laten we nu de ruimte maken om het over dit soort dingen te kunnen hebben zonder te moeten uitvoeren.’

‘Dat soort beelden beantwoordt niet aan onze verwachtingen over wat eenbeeld zou moeten zijn. Het beeld wordt geacht op een of andere manier te werken – en niet de mensen die er naar kijken! [lacht] Maar laten we serieus blijven. De vraag die ik hier probeer te stellen is: Hoe maak je een spectaculair beeld waarin geen spektakel voorkomt?’