Intiem en verfrissend
Een galerie beginnen in een onrustige stad is niet eenvoudig. Toch durfde Aleya Hamza het aan en begon ruim een jaar geleden Gypsum Gallery in het centrum van Cairo. Nat Muller vroeg haar waarom.
Het zijn roerige tijden in Cairo: regimes veranderen, presidenten worden verdreven, bloed wordt vergoten. Toch blijft de kunstscene van Cairo overeind. Temidden van de chaos zette jij een jaar geleden Gypsum Gallery op, een moedige daad. Wat waren de grootste obstakels?
‘Het idee van Gypsum ontkiemde tijdens gesprekken met vrienden en kunstenaars over het gebrek aan galeries in de toch levendige kunstwereld van Cairo. Dit wekte mijn interesse om een commerciële galerie op te zetten met de progressieve en onderzoekende mentaliteit van non-profit kunstinstellingen. Vanaf het begin was duidelijk dat Gypsum zich op een internationaal niveau zou gaan positioneren, en opkomende en mid-career kunstenaars de kans zou geven om nieuw werk te ontwikkelen. Het grootste obstakel waar Gypsum mee te maken kreeg is dat het mecenaat erg conservatief is.’
Hoe zit het dan met publieke en particuliere ondersteuning in Egypte?
‘Subsidie voor kunst en cultuur is relatief omvangrijk in Egypte. Kunsteducatie wordt gesubsidieerd, evenals een aantal grote tentoonstellingen en tentoonstellingsruimten, zoals The Museum of Modern Egyptian Art en The Palace of Arts. Deze instituten gaan echter, zoals de meeste openbare instellingen, gebukt onder bureaucratie en vriendjespolitiek. En de overheid geeft doorgaans de voorkeur aan populistische kunst die uiting geeft aan een nationale identiteit boven kunst met kritisch engagement. Vanuit bedrijven is er erg weinig steun voor de kunst.’
Gypsum is uniek in Egypte vanwege haar internationale oriëntatie. Kun je iets zeggen over de kunstmarkt in Cairo?
‘Er zijn verschillende commerciële galeries in Cairo. De meeste bevinden zich in de wijk Zamalek, waar ook Gypsum gevestigd is. Het grootste deel van de door deze galeries vertegenwoordigde kunstenaars zijn traditiegetrouwe figuratieve schilders of beeldhouwers die zich richten op de Egyptische identiteit. Er is veel vraag naar dit type kunst, niet naar meer experimentele kunst. Ook niet vanuit de kunsteducatie of musea. De afgelopen tien jaar is er wel iets veranderd: non-profit organisaties zijn zich gaan inzetten om educatie aan te bieden die de overheid niet bood. Ook zijn er nieuwe instellingen geopend die een discursief publiek programma bieden met workshops, colleges en onderzoeken. Deze instellingen steunen met name op internationale donoren.’
Biedt Gypsum ook een educatief programma aan?
‘Nee, maar tegelijkertijd is het wel een taak van de galerie om het publiek en de verzamelaars van de nodige context te voorzien. Dit doen we met rondleidingen, gespreksavonden, tentoonstellingsteksten, atelierbezoeken en publicaties. Met een commerciële galerie kun je zelf als producent te werk gaan, en de nadruk leggen op wat je zelf belangrijk vindt.’
Kun je iets vertellen over de kunstenaars die jouw galerie vertegenwoordigt? Met velen van hen heb je eerder al als curator gewerkt, is er iets veranderd in jullie verhouding nu je een galerie runt?
‘Gypsum vertegenwoordigt momenteel acht kunstenaars, Maha Maamoun en Doa Aly komen uit Cairo, de anderen werken in Alexandrië, Koeweit, Beiroet, Teheran, Berlijn, Basel en Amman. De galerie richt zich niet op een bepaald medium, of een specifieke stijl of benadering, maar er zijn lijnen te ontdekken die de kunstenaars met elkaar verbinden. Als galerie te werk gaan heeft iets intiems en verfrissends. Als curator is er altijd een bestuur, een donor of directeur waartoe je je dient te verhouden, met Gypsum hoef ik mij aan niemand te verantwoorden. In die zin is de relatie tussen mij en de kunstenaars wat versoepeld.’
De tentoonstelling van Mahmoud Khaled becommentarieerde de kunstgeschiedenis, collecties, arbeid en de status van de schilderkunst. Ook het werk van Ala Younis zou het goed doen in museale context. Dat is ongebruikelijk voor galeries in Egypte.
‘Met Mahmoud Khaled en Ala Younis hebben we er bewust voor gekozen het commerciële aspect van de galerie als een constructieve kracht te gebruiken die de projecten een meerwaarde geeft. Zeker bij de tentoonstelling van Mahmoud was dit cruciaal. Zijn tentoonstelling bestond uit een site-specific werk dat de definities van de hedendaagse kunst onderzocht in institutionele, educatieve en huishoudelijke context. Het feit dat de tentoonstelling vanuit een commerciële galerie tot stand kwam speelde hierbij een belangrijke rol. Maar beide tentoonstellingen hadden ook commerciële waarde, en zijn geschikt om te worden opgenomen in serieuze hedendaagse kunstcollecties.’
Je bent inmiddels meer dan tien jaar curator in Cairo, wat zijn volgens jou de belangrijkste ontwikkelingen die zich hebben voorgedaan in de Egyptische kunstwereld?
‘Wat mij is opgevallen is dat er recentelijk veel projectruimten zijn opgezet die een hybride positie innemen tegenover de geïnstitutionaliseerde kunstwereld, en kunst tonen vanuit een meer sociale basis. Zo wordt kunst bijvoorbeeld vaker gepresenteerd via boekwinkels, koffiehuizen of in uitgaansgelegenheden. Bovendien is de kunstwereld geografisch gezien meer verspreid dan tien jaar geleden. Hoewel Downtown Cairo nog altijd het centrum voor de kunst in Egypte is, zijn er de afgelopen jaren veel initiatieven buiten deze wijk ontstaan.’
Nat Muller
