metropolis m

Isa Genzken
Urlaub

De laatste jaren evolueert de productie van Isa Genzken (1948) van een gesloten beeldtaal naar een ongeremde manier om lucht te geven aan de beklemming van een leeg en naar zichzelf verwijzend formalisme. Recente tentoonstellingen in Frankfurt, München en New York liggen in het verlengde van deze ontwikkeling waarin de strakke lijnvoering van haar vroegere beelden en installaties stilaan plaatsmaakte voor invullingen die meer de taal van de straat en van subculturen spraken. Isa Genzken voelde zich altijd al aangetrokken tot het grootstedelijke, de grootsheid van architectuur en urbanisatie, met name van New York, waar ze zich eveneens laat inspireren door de kunst van bevriende collegakunstenaars als Dan Graham, Lawrence Weiner en de leden van Sonic Youth. Genzken maakt kunst vanuit een ongemakkelijk wringend gevoel over de gladheid van de kunstwereld en vanuit haar opborrelende behoefte contact te houden met de culturele zelfkant van onze wereld. In technobeats vindt zij energie en de kleurrijke beeldtaal van die cultuur terug.

In de Kunstverein Frankfurt realiseerde Isa Genzken onder de titel Urlaub een uiterst associatieve tentoonstelling met werk dat gemaakt leek door een erg jonge kunstenaar. Voor het eerst toonde ze de reeks Strandhäuser (2000). Net als de prachtige modellen van beton (midden jaren tachtig) geeft Genzken de toeschouwer hier mentaal toegang tot modellen die je aan het denken zetten over de beeldende mogelijkheden na de uitputtende slag van minimalisme en formalisme. De strandhuisjes staan mooi opgesteld op een rij sokkels, evenwijdig aan de ramen met uitzicht op desolate kantoorgebouwen aan de overkant van de straat. De Strandhäuser zijn gemaakt van karton, gekleurd plasticfolie, spiegel en plexiglas. Binnenin heeft Genzken hier en daar wat zand en schelpjes gestrooid die de gedachte aan vakantie beklemtonen. Kunstinsiders zien in deze vrolijk ogende reeks tal van referenties aan haar vroegere werk, maar de essentie is een verlangen om de inmiddels witte en grijze modernistische architectuur terug te geven aan de fantasie en aan de behoefte van de mens zelf een onderkomen te bouwen. Tegen de muur monteerde Genzken een rij fel oranjekleurige zonneweringen en tegen de centrale muur van de zaal stond haar Spielautomat (1999/2000), een gokmachine beplakt met allerlei privéfoto’s. Het werk kreeg een zekere hardheid door haar portret bovenop het apparaat, dat als het ware als de afbeelding van een arend het geheel overzag en controleerde. In een andere zaal werd het begrip Urlaub minder overtuigend ingevuld met een reeks foto’s van een tocht die ze ondernam met een jacht (1993).

Het werd evenwel ondersteund met een videofilm uit 1982, die ze maakte tijdens een bezoek aan haar grootouders in Beieren. Dit videoportret van twee stokoude mensen met handen vol wijsheid is een diepmenselijk document over tijd en de manier waarop iedereen die ouder wordt terugblikt op het verleden. Tegelijkertijd is het ook een document van Isa Genzken die als het ware opnieuw eventjes kind wordt en op vakantie gaat bij haar grootouders.

De tentoonstelling van Genzken in de AC Project Room in New York had de veelzeggende titel Fuck the Bauhaus: New Buildings for New York. In het verlengde van haar Strandhäuser maakte Genzken een aantal nieuwe modellen op sokkels uit afval en allerlei goedkoop materiaal. Ze bouwde hier haar droom – een opvatting over architectuur die zich zoals vaker in haar werk sterk afzet tegen de onderkoelde rede die ten grondslag ligt aan de modernistische architectuur. Genzken goochelt met pizzadozen, gekleurde tape, oud ijzer, plastics en spiralen die de architectuur letterlijk in beweging brengen. Het is verbluffend om te zien hoe ze een oude motor die uit opeenvolgende schijfjes staal is samengesteld plots weet te transformeren tot een utopisch gebouw waarin zich laag na laag verschillende verdiepingen ontvouwen. Bovenop het model staat een schroef, wellicht ook een metafoor voor de nomadische leefwijze van de kunstenaar. De fantastische maquettes worden gelardeerd met tal van detailfoto’s aan de muur van de indrukwekkende wolkenkrabbers uit New York. Op het plafond van de eenvoudige kunstruimte wordt een video van de ondergaande zon in New York geprojecteerd, gespiegeld in een ruit. Wanneer de duisternis invalt bemerk je beetje bij beetje dat een man achter een pc zichtbaar wordt in het venster dat diende als ‘projectiescherm’ voor de adembenemende zonsondergang. Isa Genzken vermengt ingrediënten van de grootstad New York met haar eigen intieme belevingswereld in door de imposante stedelijke architectuur geïnspireerde modellen, die daarmee ook te zien zijn als zelfportretten.

Luk Lambrecht

Recente artikelen