metropolis m

Ze is het mooiste meisje van de wereld en ze kijkt hem aan met een verliefde blik. Alles aan haar is zacht: haar ogen, blonde haren, lippen en bovenal haar glimlach. Op haar voorhoofd staat met pen geschreven wat al van haar gezicht is af te lezen: I love Jeroen. Wie dit meisje kent, weet dat het de vriendin is van Jeroen Kooijmans, de in New York wonende (video)kunstenaar van wie onlangs het boek It’s About Time verscheen. En wie dit boek goed heeft bekeken en gelezen – lees vooral zijn dagboeknotities nog een keer – gaat onvermijdelijk ook van Jeroen houden. Hoe kun je níet verliefd worden op die jongen die (oorspronkelijk in het Nederlands, maar in het boek vertaald in het Engels) schrijft: ‘Life’s so sour that it’s barely manageable sometimes. So nice again a day later that you wish it never ended’ of ‘Writing by candlelight reminds me of when I was a knight. Even back then I didn’t like war’.

Natuurlijk kleurt mijn verliefde blik alles wat ik zie en overdrijft mijn amoureuze stem alles wat ik nu schrijf, maar de liefde maakt niet blind, zoals het spreekwoord zegt. Integendeel. Roland Barthes (toch niet een van de minsten) beweerde zelfs: ‘de liefde opent de ogen, maakt je helder-ziend’. En ik zag het, ongelogen: Jeroen betovert de wereld. Als de wereld zo zou zijn als in zijn werk, dan zou de wereld magischer en mooier zijn, en de mensen gelukkiger. Dat geloof ik echt. Jeroen kan een eenzame polderweg in Flevoland minder eindeloos en troosteloos maken door er een verkeersbord te plaatsen waarop staat dat de horizon nog maar vijf kilometer verderop ligt (Horizon 5, 1993). En hij is in staat om de schoorstenen van een fabriek de wolken uit de lucht te laten zuigen, als een stofzuiger, waardoor de hemel weer schoon en zonnig wordt (Wolkenfabriek, 1996). Maar mijn favoriet is zijn korte filmpje van die piloot die met zijn jumbojet, vlak voor hij op aarde landt, nog even een salto maakt; een loopje in de lucht (Piloot, 1998).

De wereld van Jeroen bestaat uit wolken, luchtkastelen, steden en oceanen, en alles wat zich daarin voortbeweegt: vliegtuigen, fietsers, voorbijvarende boten, dansende meisjes en hooggehakte vrouwenbenen. Hij filmt ze, legt ze vast op foto of maakt er torenhoge installaties mee met behulp van monitoren en oude televisietoestellen. Soms projecteert hij de beelden rechtstreeks op passerende treinen of – ‘s nachts vanuit een rijdend autobusje, tijdens een soort artistieke ‘drive-by shootings’ – op de huizen, mensen en bomen langs de weg. Ik moet denken aan die keer dat ik over de Schaeferbrug fietste, die nieuwe brug in Amsterdam die de Oostelijke Handelskade met het Java-eiland verbindt. Precies op het moment dat ik op het midden van de brug was, vloog er een vliegtuig over mij heen en voer een schip onder mij door. Je kon er een loodrechte lijn doorheen trekken. Dat ene moment voelde ik mij het middelpunt van hemel, aarde en water en leek alles te kloppen. Jeroens werk roept iets soortgelijks bij mij op: het gevoel bij toeval iets bijzonders mee te maken, iets waardevols te ontdekken. Maar ook het gevoel dat alles op z’n plek is, dat het goed is zoals het is. De mensen, de steden, de lichtjes, de gekleurde paraplu’s in een regenachtig Tokio, de gedachten van de mensen in een metro, de goudvissen in een kom (The city of 12 million suns, 2000) – al die dagelijkse dingen die zo simpel en speciaal zijn.

‘Vriendelijk’ is het woord dat het beste past bij het werk van Jeroen, en ‘vriendschappelijk’ de term die van toepassing is op zijn werkwijze – Jeroen werkt namelijk het liefst met vrienden. Ook het boek It’s About Time is gemaakt in samenwerking met een goede vriend, grafisch ontwerper goodwill. Goodwill heeft zijn grafische trukendoos flink open gegooid. Hij waagt het zelfs in te grijpen in de teksten van de auteurs : enerzijds door alle punten aan het einde van een zin weg te halen en in een groepje onderaan de bladzijde te zetten, anderzijds door een automatisch samenvattingprogramma op de teksten los te laten. De verschillende ingekorte versies (7%, 25% of 50%) zijn bij wijze van inleiding of motto boven het complete artikel geplaatst. Ook het beeldmateriaal is behandeld volgens het principe van de herhaling, de sequentie en … de puntjes. De afbeeldingen in het boek bestaan namelijk overwegend uit reeksen videostills, dat wil zeggen: uit gepixelde, uit puntjes opgebouwde beelden. Hoe consequent ook, het is absoluut een minder geslaagde keuze. Omdat stills van videowerken nu eenmaal niet de beste kwaliteit hebben, ziet het werk van Jeroen er nu een stuk minder aantrekkelijk uit.

Een van de auteurs, Barbara Clausen, schreef het al: ‘het boek is als een vaudeville act van twee beste vrienden, die zich een beetje aanstellen en uitsloven voor elkaar’. Maar in hun enthousiasme om het beste in elkaar naar te boven te halen, schieten Jeroen en goodwill soms een beetje te ver door. De poging om het werk van de één in het medium van de ander te gieten, is ondanks de liefde die eruit spreekt, niet zonder meer geslaagd.