metropolis m

Systems is de ietwat onaantrekkelijke titel van Jeanne van Heeswijks eigen oeuvrecatalogus. De titel suggereert een rationaliteit, die ik niet met haar werk associeer. Uiteraard, ik weet dat ze zich voortdurend uiteenzet met maatschappelijke structuren, daar met de nodige volharding in binnendringt, om vervolgens het ongeziene zichtbaar en het ongehoorde hoorbaar te maken. Maar systematisch zou ik die praktijk niet noemen. Ze getuigt vooral van een enorme bezieling.

De titel Systems duidt vermoedelijk op Van Heeswijks wens dat haar praktijk een het incident overstijgend belang heeft, of zoals de achterflap vermeldt: ‘Her work presents models for the design of social spaces as well instructions for the analysis of their structures.’ Incident wordt model, lees: systematisch toepasbaar. Zou dat werkelijk haar droom zijn? Voor mij is het grootste belang van het werk van Van Heeswijk toch vooral het feit dat Van Heeswijk zelf ermee bezig is. Alleen als zij zich ergens op stort gebeurt er iets, komen dingen in beweging, spreken mensen zich uit, veranderen zaken. Als ze vertrekt is het project weer snel voorbij. Spaar me wat dat betreft het modelmatige, de inzichten, de analyse. Bij het doorbladeren van het boek tref ik vooral een unieke productie van unieke projecten met unieke betekenis. En ook al zijn ze inmiddels talloze malen nagevolgd door jongere kunstenaars, en dus model geworden, ze hebben nooit meer de brille gehad die Van Heeswijk eraan gaf.

Het Avondeten, Ik+de Ander, De Verborgen Stad, Room with a View, Hotel New York P.S.1, De Strip, NEsTWORK, Face Your World – het boek staat vol met Van Heeswijk-klassiekers uit de jaren 1993-2003. Ze is er tot ver over de grens beroemd mee geworden. Er staan ook essays in het boek, van Carlos Basualdo, Marjolein Schaap en Axel Lapp, maar nergens lees ik dat Van Heeswijk in Nederland zowat in haar eentje inhoud heeft gegeven aan wat later relational aesthetics is gaan heten. Intelligente analyses bieden de teksten, daar niet van, maar ik had graag meer gelezen over hoe Van Heeswijk op eigen houtje een Hollandse kleur gaf aan de relational aesthetics, mede dankzij het feit dat kunst in de publieke ruimte in Nederland al langer een experimentele status genoot. Terwijl de meeste internationale kunstenaars die ermee bezig waren zich al lang hebben laten opslokken door het reguliere kunstcircuit, gaat Van Heeswijk stug door met haar missie. Als je dankzij dit boek alles in overzicht ziet, kun je niet anders dan daarvan onder de indruk raken.

Jeanne van Heeswijk Systems, The Green Box Kunst Editionen, Berlijn, Veenman publishers, Rotterdam, 2007. ISBN 978-3-908175-04-9