metropolis m

‘What do we with all our pictures not see?’. Het is een interessante vraag die de van oorsprong Amerikaans kunstenaar Jeremiah Day zichzelf stelt in zijn nieuwe installatie The Fall of the Twelve Acres Museum. Daarin vertelt Day het verhaal van de Mashpee Wampanoag-indianen van Cape Cod, een schiereiland aan de kust van Massachusetts, vlakbij de plek waar Days familie opgroeide. Hun grond werd voor weinig geld opgekocht door grote maatschappijen als de Chase Manhattan Bank. Afstammelingen van de indianen probeerden door middel van een rechtszaak een deel van ‘hun’ land terug te krijgen. De rechter wees de claim van de hand omdat hij vond dat de aanklagers zelf geen stam zijn. Ze hadden de indiaanse traditie verloren, waren overgestapt op het christelijke geloof en spraken niet langer de oorspronkelijke taal. Daarom konden ze geen aanspraak maken op het eigendom van hun voorvaderen. Jeremiah Day verbaast zich er terecht over.

Terwijl Day’s stem door de ruimte schalt – de kunstenaar vertelt het verhaal door middel van een (fictieve) brief aan ene K. – ratelen twee diaprojectoren om beurten. Op twee wanden, die haaks op elkaar staan, worden foto’s getoond waarop te zien is hoe de plekken waar de Indianen leefden er nu uitzien. Het land is kaal en verwaarloosd of volgebouwd met klinische appartementencomplexen en vakantieparken. Er is niets dat herinnert aan de sociale, politieke geschiedenis waarnaar Day verwijst. Day laat ons dat beeld van vroeger zelf reconstrueren in ons hoofd. De kunstenaar geeft een interpretatie van wat er is gebeurd; jij construeert als toeschouwer een beeld aan de hand van Days woorden. Daarmee lijkt Day duidelijk te willen maken dat geschiedkundige beschrijvingen hun beperkingen hebben. Stiekem wisten we dat natuurlijk al lang. Door te tonen hoe de locaties er nu uitzien, probeert Day de kijker een soort schuldgevoel aan te praten. ‘Kijk eens wat er gebeurd is met dat prachtige gebied van toen?’, lijkt hij te zeggen. Het werkt maar tot op zekere hoogte. Wie gevoelig is voor traditie en het culturele erfgoed zal bij zichzelf te rade gaan, ieder ander ziet bijzonder saaie kiekjes.

In zijn installatie focust Day op een misstand uit de Amerikaanse geschiedenis en op de ambivalente verhouding tussen volk en staat. Spannend is dat hij die grote geschiedenis verweeft met de geschiedenis van het individu. Hij graaft in de historie van een locatie waar zijn eigen familie opgroeide. De kunstenaar schakelt gemakkelijk van groot naar klein, maar neemt af en toe wel wat opmerkelijke, onlogische zijpaadjes. Zo belandt hij via de rechtszaak van de indianen bij een onbekende band uit Cape Cod die het erg goed deed toen hij jong was. In de expositieruimte klinkt hun muziek; een aangename mix van postrock en wave. Het doet wat geforceerd aan, Day maakt niet duidelijk wat het één met het ander heeft te maken. Hij schakelt plotseling over van de geschiedenis van een volk, naar het gebied waar dat volk ooit leefde.

Naast het aan de kaak stellen van de beperkingen van geschiedkundige beschrijvingen, heeft Day nog een stokpaardje; hij beweert dat de staat bewust beelden en tekens kneedt als zij refereert aan concrete historische gebeurtenissen. Zowel uit deze nieuwe installatie als uit ander werk wordt duidelijk dat de in Nederland levende Amerikaan sceptisch is over de handelswijze en intenties van regeringen. Dat blijkt bijvoorbeeld ook uit een foto die in de galerie is te zien. Daarin verwijst Day naar de moord op de 21-jarige Black Panther-activist Fred Hampton in 1969. Volgens de officiële lezing kwam Hampton om het leven tijdens een worsteling met inbrekers. Volgens Hamptons vrienden is dat onzin en zit de FBI achter zijn dood. In de woning troffen zij geen enkel spoor van een worsteling. De vrienden lieten het huis zoals ze het aantroffen intact en stelden het open voor publiek. Dat mag zelf oordelen. Een onbekende schrijver, Richard Stern, schreef een boek over de gebeurtenis aan de hand van Hamptons boekenverzameling. Het boek kreeg de toepasselijke, maar weinig spannende titel The Books in Fred Hampton’s Apartment mee. Day fotografeerde de titel op het raam van Hamptons appartement. Day richt zich via een tussenpersoon, namelijk Richard Stern, op zijn onderwerp. Net als bij zijn nieuwe installatie beziet hij de grote geschiedenis hier vanuit de geschiedenis van het individu.

Jeremiah Day heeft van dit soort artistieke interpretaties van historische gebeurtenissen zijn kunstenaarspraktijk gemaakt. Ondanks dat zijn werk visueel behoorlijk te wensen overlaat (Day vertrouwt heel erg – misschien wel iets te veel – op de kracht van onze verbeelding) is het inhoudelijk spannend wat hij doet. Vooral omdat hij bij zijn reconstructies moedwillig balanceert op de grens tussen werkelijkheid en fictie en die tussen het zichtbare en het onzichtbare.