metropolis m

‘Voor mij is de centrale onderwerp van de zesde Berlin Biennale niet zozeer de werkelijkheid zelf, maar het thema “aanwezigheid” en de relatie die kunst ermee aangaat. De afgelopen twintig jaar hebben er veel veranderingen en breuken plaatsgevonden: de economische crisis, 9/11, de val van de Muur en het einde van de confrontatie tussen een oosters en een westers systeem. We kunnen onze huidige situatie niet te begrijpen als we geen rekening houden met deze gebeurtenissen. Alles wat vanzelfsprekend werd geacht is verdwenen. Alle oriëntatiepunten zijn weg. Dit heeft natuurlijk ook de relatie die kunst met het heden heeft veranderd.’

‘Berlijn als stad heeft een enorme aantrekkingskracht op kunstenaars en theoretici. De biënnale is beslist geen city marketing. Integendeel, ze is in 1996 opgericht door een particulier initiatief en sindsdien altijd georganiseerd door KW, Institute for Contemporary Art, wat ook een particulier instituut is. Het idee om een biënnale in Duitsland op te richten ontstond in 1995, naar aanleiding van de Biënnale van Venetië. Als reactie op het verdwijnen van aperto – binnen het kader van die biënnale was dat sinds 1980 het forum voor jonge hedendaagse kunst – was er veel discussie over de noodzaak om het profiel van hedendaagse kunst in Berlijn te verstevigen. Hierdoor is de voortgang van het project ongetwijfeld versneld.’

‘Behalve in KW vindt de biënnale dit keer plaats in een leeg warenhuis aan de Oranienplatz in Kreuzberg. Ik was geïnteresseerd in deze wijk omdat ze een weerspiegeling is van de maatschappelijke verschuivingen. Kreuzberg is een wijk van diversiteit. Ze heeft zowel een grote gemeenschap met een migrantenachtergrond, hoofdzakelijk uit Turkije, als een lange traditie als plek voor alternatieve opvattingen en levensstijlen. Er zijn bovendien meerdere kleine locaties in Kreuzberg die we gebruiken voor de biënnale. En dan is er nog de Alte Nationalgalerie, waar de Amerikaanse kunsthistoricus Michael Fried een tentoonstelling met werk van Adolph Menzel maakt.’

‘Menzel is een van de belangrijkste kunstenaars uit de negentiende eeuw. Blijkblaar wordt zijn kunsthistorisch belang nog steeds niet op waarde geschat. Ik hoop dat de zesde Berlin Biennale kan bijdragen aan een hernieuwde blik op Adolph Menzels werk.’

‘Adolph Menzel leefde in een tijd die ons veel inzicht geeft in de tijd waarin we nu leven. In de tweede helft van de negentiende eeuw vonden er in Berlijn enorme sociale hervormingen plaats. In zeer kort tijdsbestek verdubbelde het aantal inwoners, en de industrialisatie en groei van het kapitalisme leidde tot sociale verandering en verschillen, zowel tussen onderlinge klassen als tussen de bevolking in de steden en de bevolking op het platteland. Het was de tijd waarin het begrip “vervreemding” werd ontwikkeld, ter typering van een werkelijkheid die schuil gaat achter het zichtbare oppervlak. In de periode na de revoluties van 1848 gaf Menzel in zijn kunst uiting aan deze nieuwe werkelijkheid. De ervaringen van crisis hebben sindsdien tot aan de dag van vandaag een aanwijsbaar spoor door de geschiedenis en kunst achtergelaten. Aan de hand van Menzels werk kunnen we de opnieuw de relatie tussen kunst en werkelijkheid ondervragen.’

‘Ja, bijna de helft van de projecten bestaat uit werk dat speciaal voor deze editie is gemaakt.’

‘We gaan niet het ambitieuze activiteitenprogramma van de vorige Berlin Biennale herhalen. Maar er zullen wel drie dagen vol interventies en performances plaatsvinden in het Theater Hebel am Ufer, eind juni. En er komen activiteiten tegen het einde van de biënnale.’