metropolis m

Het gaat het laatste jaar in tijdschriften en kranten vaak over de jongere generatie die na 1980 geboren is en geen huis kan kopen, een enorme studieschuld heeft en van (onbetaalde) baan naar baan gaat. Ze vullen hun tijd met het maken van selfies en het bijwerken van hun Facebook- en Instagrampagina. Een verloren groep die het voor het eerst in de geschiedenis niet beter zal krijgen dan de eigen ouders, zo wil het cliché.

Mirjam Westen, curator van Museum Arnhem, heeft hen als onderwerp genomen voor de tentoonstelling Millennials, die het werk toont van tien jonge, internationale kunstenaars. Maar deze kunstenaars behoren strikt genomen niet allemaal tot de generatie Y; Lado Darakhvelidze, Cristina Lucas, Sachi Miyachi en Melanie Bonajo zijn in de jaren zeventig geboren en behoren in theorie tot de historische voorganger, generatie X.

Volgens Westen bestaat zo’n strikte scheiding in generaties dan ook helemaal niet. ‘Ik geloof niet in zo’n duidelijk verschil. Ik denk niet dat deze generatie iets fundamenteels anders doet dan bijvoorbeeld de kunstenaars uit de jaren zeventig.’ Ze wil zelfs zo ver gaan om te stellen dat alle kunstenaars millennials zijn. ‘Kunstenaars zijn niet zoals de rest van de beroepsbevolking. Ze streven geen carrière, een huis met tuin en een grote auto na. Het kunstenaarschap draagt veel elementen van de zogenaamde millennials in zich.’

Ze is dus kritisch op de term. Ze noemt het een stereotype. Waarom ze het begrip dan toch gebruikt als tentoonstellingstitel? ‘De getoonde werken van de kunstenaars nemen zelf generaties als uitgangspunt. De titel is een knipoog naar de huidige discussie.’

Al blijkt de tentoonstellingstitel dus mee te gaan in de hype, de inhoud doet dat niet. Westen heeft de kunstenaars niet gekozen ter illustratie van een stereotype beeld van hedendaagse kunst gemaakt door twintigers en dertigers. ‘Ik heb kunstenaars gekozen die ik interessant vind. Ik heb daarbij geen rekening gehouden met grotere lijnen tussen de werken en er zijn geen bepaalde karakteristieken aan te wijzen.’

Enige overeenkomst: de verschillende kunstenaars verhouden zich tot wat er speelt in de samenleving. Volgens de curator niet iets nieuws: ‘Dat hadden we ook in de jaren zeventig en begin jaren tachtig. Maar toen werd dat niet serieus genomen, terwijl het nu juist geaccepteerd is. Culturele instellingen zijn er niet meer vies van.’

Het gevaar van generaliseringen ligt dus niet op de loer als het aan Westen ligt. ‘Elke kunstenaar krijgt zijn eigen ruimte en de werken zijn heel verschillend. Het gaat mij niet om het tonen van een eenzijdig beeld van een generatie. Ik kijk naar werk waarin iets over verschillende leeftijden wordt gezegd, naar werk dat zich verhoudt tot vorige generaties. En ook dat is al eerder gedaan’, voegt ze eraan toe.

Een goed voorbeeld van zo’n werk dat zich bezighoudt met andere leeftijdsgroepen is de video Communist Parents (2013) van Urok Shirhan waarin drie jongen mensen hun ouders vragen naar hun idealen van vroeger. Die ouders blijken allemaal lid te zijn geweest van de communistische partij; iets dat de kinderen niet wisten. De video laat nadenken over de eigen idealen.

Of neem het werk Progress vs Regress (2016) van Melanie Bonajo waarin het gaat over de oudere generatie en hoe zij omgaan met de consumptiegoederen voor jongeren, zoals de iPhone en de selfiestick, of de video’s For a Better World (2012) en Naar de speeltuin! (2012) van Priscila Fernandes waarin twee beelden tegen elkaar worden afgezet: het beeld van een speelpark, KidZania, een soort miniatuurstad voor kinderen, waar zij zich kunnen inleven in beroepen als brandweerman of caissière in de supermarkt en worden klaargestoomd voor de consumptiemaatschappij, naast het beeld van medewerkers van een bedrijf die een speelsessie houden, in het kader van een teambuildingdag, in het Amsterdamse Vondelpark. Kinderen spelen volwassenen en volwassenen zijn voor even weer kind.

Maar niet alle werken gaan zo duidelijk in op dit leeftijdsoverschrijdende thema. De grote houten site specific constructies van Sachi Miyachi, die ze vormgeeft op basis van wat ze ter plekke tegenkomt, zijn gericht op het genereren van nieuwe ervaringen. En de performance How Far Can You Be? (2016) van Aldo Esparza Ramos gaat over zijn eigen generatie: de 43 ontvoerde en waarschijnlijk vermoorde studenten uit Mexico. Hij toont kledingstukken van de studenten (de kunstenaar heeft de kleren zelf verzameld door bij de families langs te gaan) terwijl hij persoonlijke verhalen vertelt over de jongeren die sinds 2014 van de aardbodem lijken te zijn verdwenen.

En dan is er nog het werk van Thomas Kuijpers die ten tijde van de terroristische aanslag in Brussel was en er een parkeerboete vond met de datum van die dag. De agent was schijnbaar, terwijl de stad compleet plat lag, zo leek het op tv, doorgegaan met het uitschrijven van bonnen. Ook vond Kuijpers een doos met een Arabisch opschrift. Die doos nam hij mee naar huis, en hij liet het schrift ontcijferen. Er bleek ‘shampoo’ te staan. In The Brussels Series (2016) zien we een vlag met het Arabische opschrift, dat direct onheilspellend aandoet terwijl de tekst dus eigenlijk onschuldig is. De kunstenaar wil ons wijzen op de beeldvorming door de media en hun macht. Engagement blijkt dus eerder het verbindende element van de tentoonstelling.

Millennials wil echter geen samenvattend beeld scheppen van de kunstproductie van een jongere generatie kunstenaars, maar de bezoeker laat nadenken over hokjes, het onderscheid in generaties, en de zin en onzin ervan. De kunstenaars blijken niet over één kam te scheren te zijn. De stereotypen tekenen zich af als lege hulzen. De tentoonstelling had ook Hedendaags engagement of Tien kunstenaars geboren tussen ’73 en ’86 kunnen heten. Millennials; don’t believe the hype.