metropolis m

Mimétisme is het Franse woord voor mimicry, het proces waarbij organismen de eigenschappen van hun omgeving of van een ander organisme overnemen. Doorgaans gebeurt dit om zichzelf te beschermen of een prooi of vijand te verschalken. Mimicry is een centraal thema in het werk van de Duitse curator Anselm Franke, die sinds een jaar directeur is van Extra City en tevens een van curatoren is van de komende Manifesta 7.

Bijgevolg is deze tentoonstelling in Extra City voor Franke een belangrijk project, want ze gaat terug op de kern van zijn denken. Tegelijk is ze ook van maatschappelijk belang. Met de huidige polarisatie in het allochtonendebat is de vraag naar sociale mimicry een relevant onderwerp. De ervaring van allochtonen is er immers bij uitstek een van terechtkomen in een vreemde en vijandige omgeving waar men op verschillende manieren kan proberen op te reageren: door assimilatie, integratie of illegaliteit. Ook (het beantwoorden aan) het beeld van een nationale identiteit roept vragen op over assimilatie en aanpassing. De diversiteitsretoriek ten spijt: onze gemediatiseerde maatschappij kent een toenemende druk om te conformeren. Ten slotte blijft de problematiek van het inpassen in de leefomgeving relevant vanuit het genderdebat. Franke snijdt met zijn project dan ook bijzonder diep in de huid van de grote sociale vraagstukken die ons aan het begin van de éénentwintigste eeuw bezighouden.

Deze veelzijdigheid van de vraagstelling weerspiegelt zich in de diversiteit aan vertegenwoordigde kunstenaars in de tentoonstelling. In een voormalige industriële ruimte in Borgerhout bracht Franke een hele reeks werken samen die de verschillende manieren weergeven waarop de mens zich aanpast aan zijn omgeving, zich camoufleert, iets anders probeert te zijn dan hij is of gewoon probeert te overleven. Daarbij kiest Franke opvallend vaak voor video’s en dvd’s, waardoor de bezoeker ook wordt verplicht om letterlijk en figuurlijk stil te staan bij de problematiek. Mimétisme laat zich als tentoonstelling niet even snel consumeren. En er is veel informatie voorhanden, want Franke laat een breed spectrum van mimicry aan bod komen.

Het begint met de meest elementaire vorm van mimicry: het opgaan in de omgeving, zoals illegalen noodgedwongen moeten samensmelten met hun omgeving om zich niet te laten opmerken door de verkeerde instanties. Ironisch genoeg blijven ze daardoor vaak ook onzichtbaar voor diegenen die hen welgezind zijn. Dat is het thema van een reeks foto’s die Charif Benhelima in een Brussels opvangcentrum maakte. Door sollicitatiegesprekken te filmen, toont Harun Farocki de manier waarop de kapitalistische arbeidsmarkt ons dwingt om onze zelf(re)presentatie in handen te nemen en te styleren. Het videowerk van Pawel Althamer en Artur Żmijewski toont hoe psychedelische drugs (lsd, peyote, hasj) onze relatie tot onze omgeving beïnvloeden. Neil Cummings en Marysia Lewandowska voeren mimicry uit door Andy Warhols Screen Tests te parafraseren (en daardoor ook het concept van intellectuele eigendom en copyright te bevragen). De ultieme vorm van mimicry is vermoedelijk de creatie van een fictief personage dat volledig opgaat in de massa en dus onzichtbaar wordt, zoals in de performances van Ria Pacquée, die in de tentoonstelling gepresenteerd worden in enkele reeksen foto’s.

Twee dingen vallen op in de selectie. De hoeveelheid video- en dvd-werken, het brede spectrum aan kunstenaars, en de nevenschikkende wijze van presenteren in gelijkelijk over de ruimte verdeelde, open cabines. Zo treffen we gevestigde ‘klassieke’ namen als Jean Rouch, Claude Cahun en Samuel Beckett (van wie diens beroemde filmexperiment met Buster Keaton wordt getoond) aan, die we niet meteen verwachten in deze context, naast veel eigentijdse en jonge kunstenaars, met werk dat perfect in het thema blijkt te passen. De bijna inventariserende wijze waarop diverse invalshoeken op het thema worden gepresenteerd, weerspiegelt dat Franke zich nauwgezet als een wetenschapper in de materie heeft verdiept. De curator stelde een goede tentoonstellingsgids samen waarin hij uitleg geeft over de geselecteerde kunstenaars en werken. Men mocht wensen dat meer curatoren hun publiek op zo’n heldere wijze tegemoet traden. Als men Mimétisme al van iets zou willen beschuldigen, dan in elk geval niet van obscurantisme of opzettelijke moeilijkdoenerij.